Zwaarden, paarden en ziektekiemen

Ontmoeting van twee culturen. Let op de prachtige
lijven van de inheemse mensen; gespierd en "in shape".

Naar aanleiding van de lezing van Maarten van Rossem: "Geschiedenis in het groot" uit de serie van "Home Academy", heb ik van de bibliotheek het boek van Jared Diamond geleend met de titel: "Zwaarden, paarden en ziektekiemen". Het boek beschrijft wat al te uitvoerig, zoals vaak met Amerikaanse auteurs, hoe uit de jager/verzamelaar de menselijke cultuur zich verder heeft ontwikkeld. Deze blijkt eigenlijk volledig afhankelijk te zijn van de natuurlijke omstandigheden; de vruchtbaarheid van het land, de domesticeerbaarheid van de lokale (graan)gewassen en dieren.

Intrigerend vind ik vooral dat bij de eerste overgang van de mens als jager/verzamelaar naar de mens als landbouwer, een proces dat op meerdere plaatsen in de wereld kon plaatsvinden, de individuele mens er lang niet altijd beter van werd. Het jager/verzamelaar zijn was kennelijk bepaald niet zo'n noodruftig bestaan als dat wel wordt gesuggereerd. Het aantal mensen in een bepaald gebied, of dat nu in Australië of op een polynesisch eiland is, past steeds bij de hoeveelheid voedsel die dat gebied op kan leveren. De jager/verzamelaar heeft zich perfect aangepast aan zijn leefomgeving. De individuen zijn krachtig en gezond. 

Zodra werd overgegaan op landbouw werden de mensen minder gezond; men moest kennelijk veel langer werken en onder zware omstandigheden. Het effect was wel dat er meer voedsel beschikbaar werd, dus bevolkingsgroei en daarmee ook kwetsbaarheid voor hongersnood bij mislukking van de oogst. De individuele welstand werd daardoor bepaald niet altijd beter. Dit effect had ik eerlijk gezegd niet verwacht; ik heb altijd gedacht dat de overgang naar sedentair leven ook heilzaam was.

Het boek geeft een uitgebreide inkijk in de verschillende ontwikkelingen die overal ter wereld plaats hebben gevonden. Erg interessant maar vaak ook wel erg gedétailleerd en veel herhaling.

Overigens zag je een vergelijkbaar effect bij de industriële revolutie; toename van de collectieve rijkdom die vaak ten koste ging van de werkers in de industrie. Denk aan de lange werkdagen onder erbarmelijke omstandigheden; kinderarbeid. 

En heden hebben we een nog verdere "ontwikkeling" in onze materiële welstand en voedselvoorziening; het effect is helaas het voorkomen van allerlei welvaartsziekten door tekort aan beweging en te veel voedsel inname. Het is ook altijd wat, maar nooit je dat?!

Misschien dat ik daarom ook zo smul van die boeken van Jean Auel over de mensen in de oertijd.