Over Duitsland

"Madame de Staël" vertegenwoordigt toch een naam met een wat exotisch trekje, althans voor diegenen die wel eens iets gelezen hebben. Een klank die je niet helemaal thuis kunt brengen; een intrigerende persoon. Toen ik dan ook ergens een tweedehands boek van haar op de kop kon tikken heb ik niet geaarzeld. En het was niet zomaar een boek; het is de vertaling van "De l'Allemagne", een boek waarin ze een keur van aspecten vanuit haar perspectief beschrijft van het Duitsland van haar tijd. Zij was een intellectueel in de tijd van de Franse revolutie en de Napoleontische tijd. Beide heeft zij overleefd dankzij haar bijzondere status als dochter van een minister (Necker) en echtgenote van een diplomaat (de Staël). Maar Napoleon heeft haar wel de toegang tot Parijs en later zelfs tot heel Frankrijk ontzegd. En het genoemde boek werd gecensureerd en later verboden.

Het boek is taai; het beschrijft zoveel aspecten van het Duitsland van die tijd, vooral op cultureel gebied, dat het je wat te veel dreigt te worden. Desalniettemin heb ik de beker vrijwel volledig geledigd. Het beeld dat opstijgt van het (nog onverenigd) Duitsland is toch vooral een gezellige, boertige gemeenschap met een zeer rijke cultuur. Het was natuurlijk de tijd van Goethe en Schiller. Over de muziek van die tijd heeft ze de groten van later als beethoven kennelijk over het hoofd gezien. Het hof van Weimar steekt er qua cultuur wel bovenuit.

In onze tijd zien we Duitsland vooral als een economisch sterke staat met een gruizig verleden van oorlogszucht en kwaadaardig fascisme. Maar ik wil daar toch wel iets tegenover stellen. Want wat is er in die 200 jaar eigenlijk gebeurd met dat boertige Duitsland? Wat is dat land aangedaan en wat heeft het anderen aangedaan?

Natuurlijk allereerst Napoleon. Die heeft vrijwel heel Europa onder de voet gelopen alvorens hij in Rusland vast liep en er even snel weer uit getrapt werd. Merkwaardig dat zo'n oorlogsmisdadiger in Frankrijk op het hoogste niveau wordt geëerd, toch? En dan 1870. Ook toen werd de oorlog begonnen door Frankrijk en is door een bijzonder merkwaardige veldslag uiteindelijk door Duitsland gewonnen. Frankrijk, in haar eer aangetast, heeft toen alles op alles gezet om het bezette Elzas weer terug te krijgen. Duitsland, in die tijd een jonge economie en een jonge bevolking, begon zich te ontwikkelen, een beetje te goed in de zin van Engeland. En de Engelsen hebben altijd een slimme manier van vrienden maken. Als er twee landen zijn die elkaar te lijf willen dan kiest Engeland voor de zwakste van de twee zodanig dat ze samen juist sterker zijn. En zo werd de WO I, de grootste slachting aller tijden ingezet. Daarvan dragen vele landen de schuld en niet alleen de latere verliezer, Duitsland. En daarna het stomste wat je kunt doen. Frankrijk zinde op wraak en heeft tegen de wil van de uiteindelijke overwinnaar, de VS in Duitsland volledig leeggezogen. Economisch herstel werd onmogelijk gemaakt. En dat was voedingsbodem voor het rabiate fascisme. Makkelijk hoor om onze Oosterburen overal de schuld van te geven. De gevolgen van WO I en WO II zijn verschrikkelijk geweest. Laat dat ons een les zijn en daarom heel zorgvuldig omgaan als electoraat met de verworvenheden van een verenigd Europa. Echter, of die meer had moeten behelzen dan de vechtersbazen van weleer, waag ik te betwijfelen.