Orchissen in de Zaanstreek

Welriekende nachtorchis

We hebben een drietal soorten orchissen mogen aanschouwen tijdens de excursie door het Guisveld: de rietorchis, de welriekende nachtorchis en, voor mij een grote verrassing: de bijenorchis. De rietorchis stond er zelfs in zulke grote getale dat het niet eens meer als bijzonder kon worden aangemerkt; enorm grote exemplaren. De welriekende nachtorchis stond ook op de veeneilandjes; op meerdere plekken hebben we die gezien. De rietorchissen stonden vooral langs de slootkanten waar we met de boot langs kwamen.
Tijdens de boottocht zat Ab natuurlijk achter het stuur, naast de motor. Een beetje geïsoleerd eigenlijk; daar waar hij tijdens de stilte momenten van alles vertelde over de omgeving, daar kon hij tijdens het varen niet echt aan de gesprekken deelnemen. Om je verstaanbaar te maken moest je dan wel erg hard schreeuwen. En er was best veel te vertellen over de historie van deze omgeging. Bijvoorbeeld dat dit allemaal begon met een plas open, ondiep water; het riet begint dan te groeien en vormt een wortellaag; vervolgens gaan er allerlei kruiden op deze wortellaag groeien, de laag wordt daarmee steviger; en tot slot zelfs bomen. In het zeer verre verleden waren de veenlagen wel 7 meter hoger dan heden. Het veen is enorm ingeklonken; dat proces gaat nog steeds door met het gevolg dan de huidige veenweiden zelfs lager liggen dan de sloot eromheen. Het gevolg daarvan is dat er hier en daar zelfs van deze veendijkjes doorbraken en de weiland onder water kwamen te staan: terug bij af; ondiep open water waarop het hele proces opnieuw kan beginnen. Prachtige gebieden voor de roerdomp. Ergens hier in de omgeving heeft dat plaatsgevonden. Ik moet Ab nog eens vragen welk gebied dat precies was.

Bijenorchis

Ik was nogal verbaasd dat we hier ook de bijenorchis zouden gaan vinden: "die heeft toch kalk nodig", vroeg ik aan diverse deskundigen. Deze orchis ken ik vanuit de Dordogne waar mijn ouwe vader me op deze plant wees. De eerste keer dat ik hem zag: in grote getale op het grasveldje rond het appartementje dat vader en moeder hadden gehuurd, dacht ik dat er bijen zaten. Daar ben ik altijd voorzichtig mee omdat ik allergisch reageer op bijen- en wespensteken. Maar van de bijenorchis had ik niet zo veel te duchten har har.
Ab legde de boot aan en we liepen naar de vindplaats: het talud van de Coentunnelweg die dwars door het gebied loopt. Deze bestaat uit opgespoten zeezand, vol met schelpen, dus met kalk. Dus dat ze kalk nodig hebben klopt wel.
Overigens stond deze orchis hier op de rand van het talud er heel wat fraaier uit dan degene tijdens de orchideeënreis in de Gargano die Ab, Dick en ik hebben meegemaakt in dit voorjaar. Daar hebben we enkele miezerige exemplaren gevonden en hier stonden ze er pront bij! NL orchideeënland!