Overpeinzingen van een ervaren KI-donor

Voorgeschiedenis

Ergens in de tachtiger jaren van de vorige eeuw zag ik tijdens een bezoek aan de Erasmus Universiteit in het kader van een wetenschappelijke vergadering in mijn vakgebied een oproep hangen voor sperma donatie. In die tijd was ik een gelukkige vader van een groeiend gezin met 2 jonge kinderen. Dat geluk gunde ik ook anderen en dus meldde ik mij aan. Zo was ik enkele weken later in gesprek met de gynaecoloog die hierover de regie voerde en na de keuring vroeg hij mij of ik al dan niet anoniem wilde doneren. Daar had ik nooit bij stilgestaan en antwoordde hem dat ik op zijn advies zou ingaan en dat luidde: "anoniem want de kans bestaat dat de vrouwen verliefd op je worden". Dat advies heb ik gevolgd. Vervolgens heb ik een jaar of tien met tussenpozen van soms meer dan een jaar gedoneerd. Inmiddels heb ik ruime ervaring met de kennismaking met donorkinderen.

Anonimiteit opgeheven

De tijd schreed voort en feitelijk dacht ik zelden aan de tijd dat ik gedoneerd had, hoogstens een keer toen ik op TV een groepje donorkinderen zag en er eentje tussen zat die sprekend leek op een van mijn kinderen als baby, maar verder niet eigenlijk. Overigens had ik er nooit geheimzinnig over gedaan dat ik gedoneerd had, het was gewoon omdat ik een ander ook het ouderschap gunde. Mijn gedachten waren ook dat je als donor niet meer dan een agens had geleverd en verder niets te betekenen had, het vaderschap berust volledig bij de wettelijke vader van het kind. Waar ik nooit bij had stil gestaan was dat het kind daar wel eens anders over kon denken, toen ik vernam dat de kinderen wel degelijk hun donorvader wilden kennen heb ik mijn anonimiteit opgeheven, d.w.z. dat ik mijn bloed ter beschikking heb gesteld om via DNA analyse verwantschap te kunnen vaststellen. Dat die mogelijkheid er ooit zou komen, hadden wellicht weinigen zich in die tachtiger jaren gerealiseerd. Het duurde overigens vele jaren voordat het eerste donorkind met deze moderne techniek werd gevonden. Het was voor mij een grote verrassing omdat ik die belangstelling nauwelijks kon bevroeden, maar de praktijk zou anders uitwijzen.

Waarom anoniem?

Die anonimiteit van de KI donor komt natuurlijk niet uit de lucht gevallen en heeft ook weinig te maken met mogelijke verliefdheid van de wensmoeder, maar wellicht wel met de gevoelens van de wensvader. Bekijk de situatie eens vanuit zijn kant.
De voortplanting is de crux van de gehele biologie dus ook van de mens, de uitwisseling van genetische informatie vormt de basis voor de evolutie in combinatie met natuurlijke selectie, "the survival of the fittest", Daar doet de wensvader dus niet aan mee genetisch gesproken en dat heeft psychologische implicaties en daar komt die geheimhouding, die anonimiteit van de donor om de hoek kijken. Onderschat dat vooral niet, als man is de verwekking van een kind een cruciale bijdrage aan de totstandkoming van dat kind, en sta je daar buiten, dan voelt dat niet goed. Het is makkelijk om die houding af te keuren, maar de keerzijde betekent minderwaardigheidsgevoelens en verdriet. Daar mag wel eens rekening mee worden gehouden.

Zoveel jaar verder inmiddels

Ach, in het verleden kenden we die DNA-analyses niet en was de wettelijke vader ook lang niet altijd de biologische vader. Vanuit welingelichte kringen weet ik dat in de zestiger en zeventiger jaren wel zo'n 10% van "een andere vader" afkomstig waren zonder dat die dat vaak zelfs wisten en dat was vast niet altijd het gevolg van ongewenste kinderloosheid. Was dat een maatschappelijk probleem? Dacht het niet, althans niet iets om Kamervragen over te stellen of wetgeving voor in het leven te roepen. Maar met instellingen als KID-poliklinieken, donorkinderen en DNA analyses en niet te vergeten de openheid hierin is een kolkende stroom van meningen en conclusies over elkaar aan het duiken. Allereerst vanuit de donorkinderen. De wens tot het kennen van de donor is legitiem verklaard, donoren hebben zich gemeld bij de DNA analyse firma's die als paddenstoelen zijn verschenen aan het zakelijk firmament. In Nederland kennen we het maatschappelijk bijzonder functionerend instituut het FIOM, maar vanuit de VS hebben zich pure analyse instituten op de markt gestort zonder zich over de emotionele consequenties van donoren en donorkinderen te bekommeren.
Vanuit de donorkinderen zelf is een storm van verdriet opgestaan als gevolg van het instorten van hun maatschappelijk vertrouwde omgeving, de vader blijkt niet de verwekker te zijn. Op de meest onverwachte wijze kan deze kennis tot de kinderen komen en dan? De donoren hebben zich lang niet allen bekend gemaakt, zijn derhalve niet eenvoudig op te sporen, maar ook daar is inmiddels hier en daar een mouw aan gepast en bestaan "donor detectives" die op ingenieuze wijze op basis van geringe sporen, als een soort forensisch specialisten de vinger op de donor kunnen leggen. Kortom, een hoop wrijving in KID land.
Om toekomstbestendig te kunnen zijn is in 2004 wetgeving gekomen waarin werd bepaald dat anoniem sperma doneren via een KID polikliniek niet meer mag, kortom de donor is bekend bij de wensouders c.q. de donorkinderen die op de leeftijd van 16 jaar opening van zaken kunnen krijgen en de donor kunnen benaderen. Inmiddels zijn er derhalve donorkinderen na 2004 verwekt en bestaat ervaring in de afwikkeling hiervan zowel voor donoren als wensouders en donorkinderen.
Echter, heden wordt de wens geuit en zelfs tot in de tweede kamer besproken of die leeftijdsgrens niet helemaal moet komen te vervallen. Dat heeft wel heel ver gaande consequenties, dunkt mij.

Gevoelens van de donorkinderen

Sprekend over de kinderen die voor 2004 via KID werden verwekt is er een behoorlijk groot contingent volwassenen, veelal rond de 30 jaar oud anno 2023 die luidruchtig van zich laat horen via een besloten website op Facebook en via een openbaar toegankelijke podcast onder de omineuze naam "De kwak kwaakt". Het gaat daar vooral om onderling advies bij het vinden van "de donor" en om het verwerken van gevoelens van onvrede of vaak ook boosheid omtrent "de grote leugen", het nooit openlijk van de ouders hebben vernomen van het vaderschap dat genetisch buiten de familie ligt. Het is ook nogal wat wanneer je onverwacht te horen krijgt dat je vader je vader niet zou zijn. Je wereld stort in! Gesproken wordt van "De grote leugen". Enig begrip voor de situatie van de vaderfiguur in het gezin zou toch wel op zijn plaats zijn, toch? 

Maak je bekend als donor

Wanneer je, al dan niet in je jongere jaren, anoniem KI-donor bent geweest, meld je dan, voor het te laat is. De nakomelingen van je altruïstische daad doe je er zo'n groot genoegen mee, het is voor hen een levensvraag waarop ze zo graag antwoord willen krijgen. Ik geef toe dat het resultaat hooguit een kennismaking met een ouwe vent betekent, maar desalniettemin het antwoord op een levensvraag. Voldoe daar aan, zal niet altijd simpel zijn en kun je vanuit je eigen vertrouwde omgeving weerstand verwachten, maar neem je verantwoording en meld je bij FIOM of bij Myheritage, zet je schrap en stel je in op een mogelijke kennismaking. Dat zal overigens niet altijd gebeuren, sommige donoren hebben na jaren nog geen melding gekregen. Ga in ieder geval zonder al te hooggespannen verwachtingen het proces in.

De eerste ontmoeting met een donorkind

Even uit mijn eigen ervaring puttend weet ik nog goed hoe ik de aankondiging van mijn eerste "match" heb ervaren. Ik was toch best een ervaren vader, had vier inmiddels volwassen kinderen, maar was best ontdaan van het e-mailtje dat ik kreeg van FIOM: "er is een match", schreeuwde ik uit naar mijn partner, die dan ook niet begreep waar ik het over had. Het proces dat door FIOM werd ingezet was fantastisch, ik zou iedere donor wensen dat de eerste "match" via FIOM wordt gevonden. Zij omringen het kennismakingsproces met zoveel zorg dat de emotie voor donor en donorkind goed te hanteren is. Zo'n eerste kennismaking is nogal wat hoor, althans was het voor mij. Voor een donorkind is het natuurlijk altijd een eerste en dan ook enige kennismaking met zijn of haar donor. 

Heel anders gaat dit kennismakingsproces indien de match wordt vastgesteld via ftDNA of Myheritage, de grote Amerikaanse, technisch perfecte uitvoerders van DNA analyses en verwantschap kwesties. Plompverloren krijgen donor en donorkind, inclusief siblings de uitslag dat er een nieuwe verwant is gevonden, hetzij zoon/dochter voor de donor, hetzij zus/broer voor de andere donorkinderen. Het is dit proces waarin terughoudendheid en rust moeten worden ingebouwd is inmiddels mijn ervaring. Laat het initiatief bij voorkeur over aan het donorkind zelf. Via de website van de organisatie kan wederzijds contact worden opgenomen. Neem daarvoor de tijd, ga eventueel wel een eerste kennismakingsproces in via e-mail of facebook, maar stel een fysieke ontmoeting uit met minstens 2 weken. En laat vooral weten dat je open staat, maar rustig aan om de gemoederen te bedaren. Is er sprake van ongeduld, kun je eerder de telefoon ter hand nemen, maar de eerste ontmoeting even de tijd geven. En stel natuurlijk je eigen grenzen aan wat je wenselijk acht voor het vervolg, maar dat hoef je niet bij de eerste aftrap te doen, komt vanzelf later ter sprake.
Je kunt overigens van alles verwachten, de donorkinderen gaan soms de analyses in zonder dat ze de donor willen leren kennen of zelfs niet weten dat ze donorkind zijn, de merkwaardigste casus zijn al gepasseerd. Zit daar niet mee, maar bespreek het met andere donoren, bijvoorbeeld via de website voor KI donoren. Priamos.nl  is door ervaren donoren opgezet om bij dit soort vragen bij te staan. Het vervolg van de kennismaking is uiteraard afhankelijk van de mate waarin het donorkind geïnteresseerd is in de donor en omgekeerd ook. Neem rustig de tijd, stel de verwachtingen niet te hoog, ken je grenzen en maak die ook duidelijk.