09 mei 2010

Bruidsvlucht van de mieren

Vandaag was het wel wat koud, maar droog, kennelijk een dag voor de mierenkolonie om aan de voortplanting te gaan werken. Op het prachtige koepelnest liepen werksters en gevleugelde geslachtsdieren druk rond. Ze vlogen nog niet. Snel heb ik een koningin voor microscopisch gevangen. Enorme vleugelspieren hebben ze. Die dienen niet alleen om te vliegen maar ook om te worden omgezet nadat de vlucht is beëindigd. Zo'n koningin kan daar eieren van maken door omzetting. Insecten zijn daar meesters in; denk maar aan de omzetting bij de metamorfose van rups naar vlinder, waarbij vooral vet wordt omgezet in weefsel voor de vlinder, maar dit ter zijde.
Zo'n mierenkolonie beschouw ik als een organisme; een multicorpusculair organisme, oftewel een organisme dat uit meerdere individuen bestaat. Zoals in een multicellulair organisme iedere cel een specifieke taak heeft zo heeft in een multicorpusculair organisme ieder individu een al dan niet specifieke taak. De koningin zorgt voor de bevruchte eieren, de werksters voor voedsel, verdediging, bouwen van dingen, de mannetjes voor de uitwisseling van genetische informatie met andere koloniën van de zelfde mierensoort. De onderlinge afstemming gaat door een nog grotendeels onbegrepen mechanisme waarin geuren en feromonen een rol spelen.
Bij de bruidsvlucht vliegen de onbevruchte koninginnen en de spermadragende mannetjes weg uit de kolonie. Dat is een fascinerend gezicht, net een wolk die omhoog gaat, of een mini-vulkaan die spuit, afhankelijk van de soort. Hoog in de lucht komen de koninginnetjes en de mannetjes van verschillende kolonies, zeg van verschillende organismen bij elkaar en kunnen daarbij kruisen. Een mannetje van de ene kolonie bevrucht een koningin van de andere kolonie. Voor succesvolle voortbestaan van een soort is het absoluut noodzakelijk dat er (minstens af en toe) genetische informatie wordt uitgewisseld. Meestal (?) zal het om zelfbevruchting gaan van de kolonie, hoewel ik daar nooit iets over heb gelezen en het maar gis.
De bevruchte koninginnen vallen terug naar de grond en kunnen dan voor nageslacht zorgen in de vorm van bevruchte eieren die na verzorging tot werksters kunnen worden. het is fascinerend om te zien hoe verschillend dat kan gaan bij de verschillende soorten. Als je er meer van wilt weten lees dan het boek: "The Ants", van Wilson en Holldöbler. In een andere Blog zal ik er nog wel eens wat meer over vertellen.

Geen opmerkingen: