Het is een wonder

 

Snoek, foto Hans van Zummeren

Enkele tientallen jaren geleden heb ik mij verdiept in complexiteit; zoals het woord al zegt, een complexe aangelegenheid. Complexe systemen hebben tal van eigenschappen onder de zinspreuk:"alles hangt met alles samen". In de biologie is daar zeker sprake van, denk maar aan de ecologische systemen waarbij van micro-organisme tot de hoogste praedator in samenhang met de geologie en de meteorologische omstandigheden met elkaar samenhangen. Wat ik als voorbeeld nog vaag weet te herinneren waren de grote meren van Friesland, destijds nog grote waterplassen met helder water, waterplanten, vissen in allerlei soorten, algen, watervlooien en de snoek als de belangrijke praedator, Watervlooien aten de algen, de algen hadden zonlicht nodig, de vissen aten de watervlooien en de snoek at de vissen. Dat was in het kort het systeem zo'n beetje in een notendop. Natuurlijk complexer met de voedingsstoffen die uit de poep van alle dieren weer in het systeem terug kwam en ongetwijfeld een rol voor bacteriën en bacteriofagen etc. De waterplanten zorgden voor de schuilplekken voor de vissen die daardoor en doordat de watervlooien de algen opvraten was er voldoende licht om de waterplanten te doen groeien die op hun beurt weer de zuurstof leverden voor de dierkens. Dit evenwicht had honderden jaren voor prachtige natuurgebieden zorg gedragen totdat de intensievere landbouw en landbouwgif het evenwicht verstoorden. 
Gevolg was dat de watervlooien de alg niet meer in bedwang konden houden, waardoor het water troebel werd, waardoor de waterplanten onvoldoende licht ontvingen en de snoek zijn prooi niet meer kon bejagen. In plaats van de snoek kreeg de brasem een belangrijke rol in dit nieuwe evenwicht; deze soort woelt in de grond om voedsel te verkrijgen en vertroebelt het water daarbij nog meer. Het eindresultaat is dat van onheldere meren, waarvan wellicht nog steeds sprake is. 
Destijds zijn allerlei pogingen gedaan om de oude situatie te herstellen; zelfs als de aanvankelijke oorzaak van het omslaan van het evenwicht, c.q. landbouwgif en overmatige bemesting, werden weggenomen als factoren herstelde zich het oude evenwicht niet.
En nu naar de titel van deze blog. Ik verwonder mij er heel sterk over hoe een toch relatief kleine invloed onzerzijds, d.w.z. de 1.1 graad verhoging van de gemiddelde temperatuur op aarde zo'n enorme invloed heeft op de meteorologische omstandigheden. Lokaal gebeuren de verschrikkelijkste dingen; enorme overstromingen, wervelstormen van ongekende afmetingen, droogte perioden die zelden optraden.
Dat het de tienduizend jaar die het holoceen inmiddels heeft geduurd zo relatief rustig is geweest is werkelijk een wonder. Ik ben ervan overtuigd dat zelfs als "we" nu zouden stoppen met het verbranden van fossiele brandstoffen deze situatie niet zal wederkeren; maar als we zo doorgaan zullen we zonder twijfel in een apocalyps verdwijnen en naar ik vrees is dat heden gaande; niemand trekt zich wat aan van de ernstige waarschuwingen die ons al vanaf de zeventiger jaren om de oren vliegen. Met pijn in m'n ziel loop ik in het bos hier achter en hoor voortdurend het verkeer in de verte en de vliegtuigen boven; CO2 maken, dat kunnen we, en wel honderd keer zo veel als alle vulkanen bij elkaar?!
Doet me in de verte denken aan wat ik "vroegig" wel eens tegen m'n zonen zei: "het enige dat jij goed kunt is van goed eten stront maken", een uitdrukking die ik niet zelf bedacht had hoor, maar die wel van toepassing is op het gedrag van Homo sapiens sapiens, de wijze mens die van het prachtige holoceen een puinhoop maakt en daarbij de eigen habitat ten gronde richt. Het holoceen; een wonder van meteorologisch evenwicht in een buitengewoon complex systeem, moeder aarde; adieu.