De geëngageerde schrijver

In Sovjet Rusland was het onmogelijk om als schrijver maar voor de artistieke hand weg een boek te schrijven, laat staan te publiceren. Hier was het "geëngageerd, of opdonderen, of erger nog", aldus Ingenieurs van de ziel van onze onvolprezen Frank Westerman. Maar ook een toonaangevend schrijver als Jean Paul Sartre gaf in 1948 aan dat een schrijver politiek geëngageerd moest zijn. En in Zuid Amerika, het continent van de voortdurende revolutie, moest je wel als schrijver. Maar met de studentenrevoltes eind van de jaren 60 en met het vallen van de muur en de ondergang van het totalitaire communistische systeem verdween deze grondhouding toch vrijwel.
Vargas Llosa spreekt lyrisch over de verworvenheden van Europa en noemt haar zelfs een Nieuwe Wereld die bezig is zichzelf te ontdekken en te vernieuwen. En daarbij doelt hij op het verdwijnen van de totalitaire systemen als fascisme, etatisme, communisme en de opkomst van internationale samenwerking, het verdwijnen van grenzen. Raar eigenlijk dat wij die in deze Nieuwe Wereld leven ons daar zoveel minder van bewust zijn; dat er al 65 jaar geen oorlog is in ons voormalig zo oorlogszuchtig werelddeel en dat die rottige totalitaire systemen inderdaad zijn verdwenen realliseren we ons als naoorlogse generatie nauwelijks. We zijn kritisch op alles wat zgn, slecht gaat en willen verandering, maar niet degene die Vargas als onze grote verdienste beschouwt. Moeten we niet eens collectief inhoudelijk gaan nadenken in plaats van te somberen en ons in het stemhokje maar onverantwoordelijk ons dwaze gang te gaan?!

Jonathan L. Kandell

Helaas, niet in de verzamelde biebs van Utrecht (NL?) te krijgen: het boek "Passage through El Dorado".  Hierin wordt, aldus Vargas Llosa een breed overzicht gegeven van hoe het Amazone gebied op verschillende manieren wordt geëxploiteerd. Als natuurliefhebber vind ik in mijn hart natuurlijk iedere vorm van exploitatie van dit voorheen zo schitterende natuurgebied zonde en feitelijk schaamteloos. Maar ja, was West-Europa niet ook ooit eens een wildernis, die langzaam maar zeker is ontdaan van een groot deel van haar biologische verworvenheden. En het Amazone gebied is, dat merk je duidelijk aan zo'n echte Zuid-Amerikaan als Vargas Llosa, ook zo'n gebied waar de "vooruitgang" onverbiddelijk dient toe te slaan. In genoemd boek van Kandell, een Noord-Amerikaanse journalist, wordt een journalistieke reis beschreven langs de nooit voltooide "carretera Marginal de la Selva", een weg die alle landen van Zuid-Amerika moest verbinden. Hij beschrijft de exploitatie in het oerwoud als een vorm van roverij en veel minder van exploitatie en investering. De rubberindustrie, die goud geld heeft opgeleverd, maar die niet tot investering leidde. Van oliewinning in het oerwoud van Peru, die ook lijkt op klassieke exploitatie zonder investering.  Maar ook Brazilië, dat enorme risicovolle investeringen deed die vaak op niets uitliepen.
"Misbruik, geweld, misdaad gaan hier hand in hand met heldendom, opoffering en vermetelheid". Kandell zet de drugsbaron Roberto Suáres tegenover de onbeduidende, maar bijzonder opofferingsgezinde kapitein Silvio.
Vargas eindigt met: "barbarij lijkt een onbedwingbaar onderdeel van onze beschaving te zijn, een last waarvan deze zich nooit zal kunnen ontdoen." Die Zuid-Amerikaanse zienswijze is buitengewoon inspirerend voor ons zelfingenomen westerlingen en zet je aan het denken.

Tòch voetbal gekeken!

Dat was me het weekje wel afgelopen week. Donderdag 24 juni nauwelijks geslapen en wèl in Heeze met een groep kinderen over de Strabrechtse heide. Nog een gloeiend hete wandeling gemaakt en doorgereisd naar Vaals. Vrijdag een schitterende wandeling rond Vaals gemaakt, met zinkviooltjes en heel veel vlinders. Zaterdag door naar de Eifel en daar heerlijk gewandeld; wat is dat toch een vergeten vakantieland zo vlak over de grens. Vroeger gingen daar heel veel Nederlanders met vakantie naar toe. Het is er nog steeds zo mooi als toen en je kunt er nog heel erg goed onderdak vinden en lekker eten. De Eifel, maar ook de Moezel, vlak bij en zo ontzettend mooi nog steeds.
En zondag natuurlijk de voetbalwedstrijd; Duitsland tegen Engeland. Wij wisten van niks, maar hoorden bij navraag dat het om deze beladen wedstrijd zou gaan. Ik heb mijn knal-oranje vrijwilligers shirt van Staatsbosbeheer aangetrokken en heb me met een lekker glas bier tussen de Duitsers gemengd. Ze moesten soms wel lachen om die rare Hollander. Schitterend zoals het Duitse team revanche nam voor 1966. Ik kan me die wedstrijd nog herinneren; mijn allereerste voetbalfinale, geconsumeerd met mijn toenmalige aanstaande schoonvader in de wereldplaats Norg in Drente, tijdens een vakantie. Ik wist niet meer waarom, maar het was toen volstrekt onterecht dat Engeland had gewonnen. Nu kun je dat historisch gebeuren natuurlijk weer overal nalezen. Grappig hoe de historie zich nu heeft herhaald met een onterecht afgekeurd doelpunt, maar nu voor Duitsland. Maar de gerechtigheid is dan toch na 44 jaar gekomen. Afgesproken dat ik een eventuele finale Duitsland tegen Nederland in de Eifel ga bekijken!

24 juni

Altijd een bijzondere dag die 24e juni. Misschien heeft iedereeen dat wel, zo'n magische dag waarop gebeurtenissen zich concentreren. Ik heb dat vooral met 1 augustus, maar toch ook wel met 24 juni. Dit jaar heb ik de 24e juni bijna 24 uur lang meegemaakt; ik moest al om 5.00 uur op om op tijd te zijn voor de educatieve rondleiding met de kinderen van Strabrecht. Van de weeromstuit kon ik slecht slapen en schrok al voor 3.00 uur wakker. Heerlijk zo'n kerkklok: je hebt geen wekker nodig want je hoort de nacht voortschrijden van half uur naar heel uur. Om half vijf maar opgestaan en om 5.57 met de eerste bus op weg naar Heeze. Voor het eerst de aansluiting gemist in Eindhoven, maar toch op tijd op de heide. En dat werd weer een leuke excercitie met geïnteresseerde kinderen en prachtig weer. Van de onderwijzer begrepen we dat de voorgaande groepen van de school erg enthousiast waren en van de leiding van SBB begreep ik ook dat scholen heel enthousiast reageren. Na afloop nog even in de hitte gewandeld en daar kwam ik een echtpaar tegen terwijl ik wat zat te genieten op en bankje en dan hoor je zo'n schitterend levens verhaal. Dat lijkt ook wel het item van de laatste dagen.
De dag tevoren het levensverhaal van onze al veel geroemde aardrijkskunde leraar J.H.B den Ouden. In een zonnig samenzijn hebben Peter C. en ik vernomen hoe deze gedreven man, hij was pas 25 jaar oud toen wij les van hem kregen, de kennis over het sociale systeem van het Indiase platteland heeft vergroot en wat dat dan betekent voor je privé-leven. Het is toch wel anders of je de gegevens voor je onderzoek betrekt uit experimenteel werk, uitgevoerd in een laboratorium met een bak muizen of dat je je met je levenspartner een jaar moet ingraven in een primitief Indiaas dorp, met een huis dat half instort als het hard regent.

Maar het echtpaar uit Strabrecht had ook zo'n levensverhaal dat je dan hoort, terwijl je voor elkaar niet meer bent dan "ships that pass in the night". Onder de titel "Carpe Diem" zal ik het op de Blog zetten.

Moe als een hond kwam ik aan bij mijn goede vriend Dick O. in Vaals. Lekker gegeten en tot 00.30 naar Meryl Streep gekeken in de film "The hours", een nauwelijks te begrijpen cultfilm o.a. over het creatief proces van Virginia Woolf, ook zo'n gedreven persoon als J.H.B.

SFT

Afgelopen zaterdag hadden we het derde weekend met Slow Food Thuis. Het was in Utrecht bij Rob. De stad was nog in rep en roer vanwege de "overwinning" op Japan. Ik heb eerlijk gezegd meer met lekker eten dan met voetbal.
Lisa had af moeten zeggen en dus waren we met vijf personen. SFT is toch wel het summum van SF plezier; zo gezellig met een aantal gelijk gestemden aan tafel en praten over lekker eten met alles wat erom heen speelt. Voedsel kilometers was zo'n onderwerp. Carien en Michiel hadden over de hele wereld gezworven en vertelden dat ze zo lekker vis hadden gegeten ergens op de Kaap Verdische eilanden. En kreeft in New Foundland. En, noem maar op in allerlei verre oorden als Nieuw Zeeland. Ik heb zelf ooit besloten dat Europa groot genoeg is en dat ik me daar toe zal beperken. Toen even later de voedsel kilometers ter sprake kwamen heb ik wel hilarisch zitten lachen over waar we ons eigenlijk druk over maakten met al dat gereis. En dan beweert de buitenwereld dat we een wat elitair clubje zijn van smulpapen; hoe komen ze erbij? Maar ik heb een ontzettend gezellige avond gehad. Rob had heerlijk gekookt van allerlei lokale produkten als een meer dan heerlijke kersensorbet, een pasta met zelf-gepelde garnalen en een heerlijke mul uit de noordzee. Complimenten voor de kok.

William Bolcom

Eerlijk gezegd had ik nog nooit van deze Amerikaanse componist uit 1938 gehoord (met dank aan WIKIpedia). Maar inmiddels heb ik zijn: "Songs of Innocence and of Experience (William Blake)" al wandelend beluisterd. Hij deed me enigszins denken aan Boughton, die ik toch wel behoorlijk bewonder met zijn prachtige "The Immortal Hour", overigens het enige werk dat ik van hem ken. Alleen werden in het stuk van Bolcom de spannende, vaak dissonante delen afgewisseld met merkwaardige kerkelijke muziek van Amerikaanse oorsprong; een soort gospelsongs, begeleid door akoestische guitaar. Het maakte op mij een wat oneerbiedige, spottende indruk, maar misschien was het juist als heel gewijd bedoeld. Soms kon ik niet goed horen of er sprake was van dissonante of van, opzettelijk, valse klank. Erg knap gezongen vaak. De koorstukken waren vaak van bijzondere kwaliteit.

Koud voor de tijd van het jaar?

In mei was het te koud voor de tijd van het jaar, maar juni kan er ook wat van. Vorige week vrijdag was ik weer met een groep kinderen in het kader van "de expeditie Salamander" op de Strabrechtse heide voor een stukje natuur beleving voor de kinderen. Ondanks de koude was het een succes; een paar kinderen stonden bij aanvang gewoon te bibberen en ik was al bang dat ze onvoldoende gekleed waren. Maar het extra expeditie-hesje en de wandeling en verdere beweging toen we eenmaal op weg waren, deden genoeg om de kou voor de kids te verdrijven. Maar dat gold minder voor de insecten. Het was me al opgevallen dat er geen libelles en waterjuffers bij de beek vlogen zoals de andere dagen. En later bij de expeditie zag je ook geen vlinders; een doodenkele misschien.
Maar zondag 20 juni, doet de deur dicht. Ik heb tijdens mijn zondagse wandeling onderweg een aantal bosmierennesten gezien die gewoon weer in rust waren gegaan. Er was geen mier te zien. Of het ook koud is.
Overigens hoorde ik een hilarisch bericht dat mei met 0,6 graden de warmste mei aller tijden (sinds gemeten wordt) was geweest. Nou ja, misschien wereldwijd, maar ik heb er hier niets van gemerkt en mijn beleving is toch vooral lokaal. Maar naar ik begreep is de klimaatdiscussie net zo'n hype als de zure regen in de jaren 80?! Wat moet je nou geloven als gewoon burger?

Wasmiddelen, Vargas Llosa en Borges

Vaak wanneer ik in een grootwinkelbedrijf als AH boodschappen moet doen, weet ik van de enorme keuze aan mogelijkheden niet meer te kiezen. Gelukkig weet ik dat ik van de wasmiddelen het huismerk moet hebben en na enig zoeken kan ik dat altijd wel vinden. Voor koffie ligt dat anders, daar staan zoveel verschillende soorten van, en degene die ik zoek is in zulke geringe hoeveelheden aanwezig dat ik het heb opgegeven; voor koffie ga ik altijd naar Dirk van de Broek met een beperkte keuze aan prima koffie.
Het zelfde gevoel heb ik wanneer ik onvoorbereid naar de bibliotheek ga; staande voor zo'n enorme uitstalling van boeken met moeizaam te onderscheiden titels en namen van auteurs, houd ik het na enig zoeken wel voor gezien. Maar.... in de onvolprezen bibliotheek van Bilthoven is sinds enige tijd een tafel ingericht met de nieuwe aanwinsten. Eerder meldde ik al het Nieuw Insectenboek. Dat lag al enige weken op deze tafel voordat ik het meenam; maar zaterdag lag daar een boek van Vargas Llosa: "Mijn Latijns-Amerika", met daarin een schat aan informatie over de raadselachtige Zuid-Amerikaanse literatuur en alles wat daarmee samenhangt.

Zuid Amerika wordt toch veelal geassocieerd met militaire machtsovernames, gebrek aan democratie, corruptie; dat beschrijft Vargas Llosa ook als onverbrekelijk element in de Zuid-Amerikaanse historie. Er lijkt zich overigens een kentering voor te doen, aldus Vargas. Een plaats als grote uitzondering op die machtswellustige leiders ruimt Vargas in voor Belaunde Terry, die twee keer president was van Peru. Citaat: .... dat de politiek in de toekomst steeds meer een zaak van hoogst pragmatische, kille, berekenende en weinig scrupuleuze mensen zal zijn, waarin geen plaats meer is voor die andere anachronismen die Belaunde Terry ook belichaamde, zoals hoffelijkheid, goede manieren, idealisme, patriottisme, elegantie. Poe, daar zegt hij wat!

Ook was ik erg gefrappeerd door het hoofdstuk over Borges. "De Aleph" staat al een tijd op mijn lijstje van te lezen boeken, maar nu ga ik het ook echt aanvragen bij de bieb. Getroffen werd ik door een zin, door Vargas geciteerd uit "El inmortal" van Borges: "Er bestaat geen complexer genoegen dan denken, en daaraan geven wij ons over".

Het kan nog erger met drijfmest

Eerder in deze Blog heb ik geschreven over drijfmest, het afvalproduct van de melkveehouderij wanneer koeien in loopstallen worden gehuisvest, waarbij urine en mest gezamenlijk worden opgevangen in kelders onder de halfopen vloeren van de stallen. Het effect is een stinkende drab die vanwege de stank die bovengrondse verspreiding veroorzaakt, in ons land met enorme, brandstof-verslindende machines diep in de bovengrond wordt geïnjecteerd. Het gevolg is een sterk overbemeste bodem die vast niet goed raad weet met deze halfvloeibare drek. Ruwe stalmest, het waardevolle product uit de ouderwetse grupstallen en moderne potstallen, daarentegen is een perfecte verbeteraar voor de bodemstructuur en het bodemleven; drijfmest ontbeert dat vermogen, aldus de rapportage van het Louis Bolk instituut.
Tijdens de bijeenkomst van Transition Town Amersfoort vernam ik dat in ons voorland, de VS, de moeite van het injecteren niet eens wordt genomen; daar wordt de overtollige stront in grote bassins, ter grootte van een meer gedumpt! Waarschijnlijk zal dàt in òns land nooit gebeuren.

The Pawnbroker

Een film die ik zo ontzettend graag opnieuw wilde zien, "The Pawnbroker" (1964) met Rod Steiger in de hoofdrol. Ooit zag ik die film in de bios, wel zo'n 40 jaar geleden denk ik. Ik wist nog dat het een film was met allemaal flash-backs van WO II. De hoofdpersoon was een overlevende van Auschwitz. En het viel me niks tegen; de paar dingen die ik me nog wist te herinneren waren inderdaad onderdeel van deze zeer indrukwekkende film en de flash-backs zijn zeer aangrijpend en bijzonder geïntegreerd met wat de hoofdpersoon in het New York van de 60er jaren meemaakt. Criminaliteit speelt een belangrijke rol. De merkwaardige mensen die bij de pandjesbaas hun spullen in pand komen brengen. De film is bijzonder imposant, niet in de laatste plaats omdat zij heel sober in zwart-wit is opgenomen.
In de WIKIpedia las ik dat dit de eerste film was waarin de Amerikaanse filmkeuring een film met blote borsten door de keuring liet komen. Aardig tijdsbeeld als je ziet hoe functioneel dat toen was en vergelijkt met de overdaad en vanzelfsprekendheid van bloot in moderne films. Het gaat in deze film om een hoertje dat probeert om wat te belenen en zichzelf er (tevergeefs overigens) bij aanbiedt om een wat hogere prijs te kunnen bedingen.
Mijn aanhoudendheid is beloond; in geen enkele videotheek was de film bekend. Maar nu dankzij internet heb ik haar toch weer kunnen zien. Een aanradertje voor liefhebbers van oude films.

Transition Town Amersfoort

Ten kantore van "One Planet", recht tegenover het station Amersfoort, vond de buitengewoon inspirerende bijeenkomst plaats. Op initiatief van het gemeentebestuur Amersfoort was een (grote) groep ondernemers en initiatiefnemers bijeen geweest. Naast mij zat "Theo", de initiatief trekkende ambtenaar van de gemeente dei aangaf dat het enthousiasme ook bij die eerste bijeenkomst groot was.
Maar eerst was er een diner. Uiteraard waren Els en Kees Huijbregts (Kees Knoflook voor velen)  aanwezig en Els had met lokale producten een heerlijk diner in elkaar gezet. Knoflooksoep, salade, zelfgebakken brood en yoghurt vormden het driegangen menu.
Op buitengewoon professionele wijze werd er gekomen tot initiatief definitie. Eerst heel kort met twee (willekeurige) mensen overleggen en daarna ook weer heel kort met vier mensen. Mijn groepje kwam merkwaardig genoeg unaniem met het idee van een moestuintje, samen met een school en middenin een buurt; op een plaats waar zich dan nu nog een stuk gemeentetuin bevindt. Natuurlijk heb ik dan het plantsoentje naast mijn flat voor ogen en de school recht tegenover.
Maar er kwamen nog de meest uiteenlopende initiatieven die met een presentatie van 1 minuut per stuk razendsnel over de Bühne werden gebracht. Daarna kwam de wethouder nog even langs en tot slot met een kopje koffie nog wat netwerken. Om half tien was het allemaal afgelopen. Ongelooflijk wat er aan initiatieven tot stand gaan komen in deze regio. Ik ga ook snel kijken wat er gebeurt in de de gemeente de Bilt, want ook daar blijkt een transition-town initiatief gaande te zijn. Het gaf mij een heel goed gevoel omdat er zo veel jonge mensen bij betrokken zijn.

Jacobsvlinder en Katwijk

Vandaag heel onverwacht met mijn oude vriend H. gewandeld. Op mijn verzoek ergens in de buurt van zijn woonplaats zodat ik na afloop van de wandeling naar mijn dochter in Delft kon doorreizen. Hij had wat bijzonders voor me in de aanbieding en dat was zeker het geval! De duinen tussen Leiden en Den Haag. Het is ongelooflijk hoe fraai ons toch dichtbevolkte land is. Een schitterend duinlandschap, het leek wel buitenlands met haar forse hoogteverschillen. Het was prachtig weer en de insecten vlogen dan ook lustig rond. En dan krijg je toch wel sterk het gevoel dat het goed gaat met de natuur in NL. Veel libellen en vlinders. De bosmieren waren druk in de weer met het vangen van (mei?)kevers.

In de verte wees H. mij op de tempel van de Soefie gemeente in Katwijk; zelfs op forse afstand een imposant gebouw. En we spraken af om daar ook een keer te gaan wandelen, overigens op mijn verzoek want ik was daar voor het laatst als klein kind op vakantie met mijn ouders natuurlijk. Het enige dat ik mij herinner van die vakantie is dat er enorme hoeveelheden zwart gele rupsen zaten in de duinen. Zelfs de waardplant kon ik mij nog enigszins voor de geest halen. 

Op mijn mouw landde een fraaie rood kleurige vlinder die ik hier thuis kon duiden als Jacobsvlinder en..... in het onvolprezen insectenboekje van de bieb stond ook een afbeelding van de rups en, inderdaad, dat was de geel-zwarte rups van 56 jaar geleden, die als waardplant het Jacobs kruiskruid heeft, de plant die mij nog vaag in mijn herinnering voor ogen stond.

Natuurherstel en kersen eten

Bij Bunnik is een grote kersenboomgaard waar je zomers kersen direct van de kweker kunt betrekken. Hoewel het nog wel erg koud was geweest wilde ik het er toch eens op wagen en ben die richting opgegaan, niet in de laatste plaats omdat het een schitterende wandeling is. Langs het universiteitsterrein op de Uithof en dan door het half open landschap richting Kromme Rijn. Daar kwam ik op een pad met aan de ene kant weiland en knotwilgen met veel kruidgewas en aan de andere kant een doorlopende meidoornhaag en doorkijk op het half open landschap met grazende koeien in de verte. "Wat wonen we toch mooi, en wat is NL toch schitterend in het voorjaar", dacht ik met genoegen. Nog een klein stukje langs de Kromme Rijn. En daar zag ik waterjuffers vliegen. Die zag ik 15 jaar geleden voor het eerst in grote getale in Luxemburg bij een kraakhelder stroompje. En dan hier langs de Kromme Rijn, als uit een andere wereld gekomen die fraaie onhandig vliegende insecten die lijken op libelles en op vlinders. Vorige week had ik ze ook gezien bij de kleine Dommel op de Strabrechtse heide. Op beide locaties zag ik ook de "gewone oeverlibel": het blauwe mannetje en het bruine wijfje.
De kersenboomgaard was wel open maar de kersen zagen er nog niet erg rijp uit en dat bleek ook wel, want de verkochte kersen kwamen uit Frankrijk. Waren overigens wel heel erg lekker!

Moestuin

Vorig jaar heb ik ijverig meegeholpen in de moestuin van een kennis. Door tijdelijk ongerief van haar partner was zij behoorlijk onthand met name voor het wat zwaardere werk. En een moestuin betekent veel werk. Vanaf het voorjaar vereist deze een vrijwel niet aflatende aandacht. Spitten, planten, afdekken, zaaien, water geven, en dan de strijd tegen slakken, vogels en vooral tegen ongewenste wilde plantengroei (ook wel genoemd onkruid har har), maar het is een zeer bevredigende klus; vooral het oogsten is natuurlijk een groot feest. Eerst de nog overgebleven boerenkool en dan sla, bessen, nog meer sla, tuinkruiden, boontjes, aardbeien en noem maar op. En allemaal even lekker. Haar partner is inmiddels opgeknapt en heeft de zaak weer ter hand genomen. Daarom heb ik dit jaar maar een moestuintje op het balkon gemaakt. Ik kijk de plantjes uit de grond. Trots belde ik de betreffende kennis op en meldde haar van mijn moestuintje. Al met al kwamen we verder aan de praat, o.a. over Slow Food en daarover zei ze toch heel ware dingen die voor mijn gemoedsrust van belang zijn. Aldus gaf ze haar mening die gefundeerd is op haar bijzondere interesse in goed voedsel, geïnspireerd vanuit de antroposofische hoek. Inderdaad doet Slow Food Nederland niet direct ondersteunend werk voor de ambachtelijke producenten, maar wel degelijk indirect door hun producten in de publieke aandacht te houden. "Dat is ook heel belangrijk". Voor mij zette dat mijn telkens doodlopende pogingen om SFN ertoe te bewegen om direct ondersteunend voor producenten aan de gang te gaan in perspectief. Daarmee kan ik het eens zijn en dus stop ik vanaf heden met activiteiten die door Samuel Levie zelfs als "kruistocht" tegen Slow Food werden omschreven en ga ik mij ook wentelen in het genoegen van het genieten van goede producten. Ik kijk uit naar de Terra Madre Nederland en zal dan een stevige tas meenemen. En verder zal ik mij inhoudelijk niet meer zo nadrukkelijk uiten en meer gaan genieten. Misschien toch naar een workshop bonbons maken?

36 jaar voetbal

Hier in de buurt lijkt het wel carnaval; allerlei oranje versierselen domineren het straatbeeld. Auto's met vlaggen, kinderen met oranje T-shirts met een naam erop. Het is weer vier jaar verder; het WK voetbal. Zoals de Grieken in de klassieke oudheid de tijd indeelden in perioden van vier jaar, samenhangend met de Pytische Spelen in Olympia, zo doe ik dat een beetje met het WK voetbal. Het voetbal zelf interesseert me niet zo gek veel meer. Maar ja, ik ben van de generatie die Johan Cruijf in zijn beste jaren heeft zien voetballen en daarna was het toch allemaal minder. 1974, wat een toernooi; als gekluisterd zat ik naar de wedstrijden van "Oranje" te kijken met natuurlijk Cruijf als aanvoerder. Met een weergaloze stijl, met Jan Jongbloed van DWS, de sigarenman die even verderop bij mij in de Jan Hanzenstraat zijn winkeltje had, in het doel. Hij liep soms wel uit tot halverwege de middellijn; het soort doelman waar Cruijf de voorkeur aan gaf. En dan die combinaties; het was fantastisch om te zien. De afloop van de finale was natuurlijk dramatisch. Met een stel vrienden hadden we lekker gegeten (entrecôtes van de barbecue weet ik nog) en daarna de wedstrijd die binnen 30 seconden een penalty voor NL opleverde en weergaloos werd gescoord door Cruijf. En toch verloren. Teneergeslagen gingen we naar Zandvoort om af te reageren. De aanwezige Duitsers durfden hun vreugde niet te tonen en de toen nog sluimerende animositeit bij de NLers kon nauwelijks onderdrukt worden.

Mijn eerste WK was in Norg tijdens de vakantie, 1966 in m'n verkeringstijd. Samen met mijn (aanstaande) schoonvader heb ik de oerspannende wedstrijd gezien tussen Duitsland en Engeland. De laatste heeft de wedstrijd toen onverdiend gewonnen. 

De volgende wedstrijd die ik mij kan herinneren was in 1978, op vakantie in de Vogezen. Wij kampeerden, terwijl mijn schoonouders in hotel zaten. Dat voorbeeld hebben we snel gevolgd omdat het zo koud was dat het sneeuwde. Nederland tegen Argentinië en reuzespannend en opnieuw verloor Oranje ondanks een fantastisch elftal met o.a. Rensenbrink en Cruijf. Daarna heb ik nooit meer gekeken tot 2006, vakantie in Spanje. NL verloor van de Portugezen geloof ik met bijzonder onsportief spel van de Portugezen. En dan dit jaar weer. Ik weet niet eens meer een naam van een NLse speler, .... of? Rafaël van der Vaart misschien. Maar mocht NL in de finale komen, dan ga ik zeker kijken!

Moestuin op het balkon

Mijn oudste dochter had onlangs een house warming party. Voor het eerst beschikte ze over een echt huis, met een (piepklein) tuintje. Reden om de hele familie en de "schoon"familie uit te nodigen om kennis te maken met de woonstede van haar en haar vriend. Omdat ik als één der weinigen goed tegen de zon kon mocht ik op de ereplaats in het hoekje van het tuintje zitten. Ik zag dat er al een klein perkje met wat bloemen en zaailingen was aangelegd. Eerder had ze me al verteld dat ze de tegels in het voortuintje wilde verwijderen om daar een moestuintje aan te leggen. Verwijtend sprak ze me aan op het feit dat ik destijds toen ze nog in het ouderlijk huis woonde nooit meer een moestuin had gehad. Die had ik alleen in de eerste jaren dat we in Bilthoven woonden. Ik combineerde moestuin en kippenhok; wat 'swinters de ren voor de kippen was en dan lekker met stront was verzadigd, was in de zomer juist moestuin. Goed omspitten, en de vruchtbare grond deed het prima. Vooral pronkers groeiden zodanig dat we er met ons grote gezin de hele winter van konden eten. Mijn toen misschien driejarig dochtertje, dezelfde die nu de house warming party hield, hielp mij samen met haar knuffeldier "eendje Kwak", met het poten van de boontjes. Ze deed dan een boontje onder het vleugeltje van eendje Kwak en liet dat dan in het kuiltje onder de groeistokken vallen. Zo'n kind kun je dan wel opvreten. Later is door mijn toedoen eendje Kwak verloren geraakt tijdens een treinreis. Het wordt me nog kwalijk genomen en ik heb er ook nog steeds spijt van.

Enfin, mijn dochter, inmiddels werkzaam in de zaadveredeling en, net als ik, gedreven tot het zelf voedsel bereiden wilde een moestuintje in haar mini-tuintje. Toen de visite was vertrokken hebben zij en haar partner direct tegels verwijderd, pootaarde gestort en een moestuintje voorbereid. Dat bleef maar ergens in mijn achterhoofd knagen. Vorig jaar heb ik iemand geholpen bij het onderhoud van een moestuin. Leuk werk, ontzettend leuk om te oogsten en de kwaliteit van die verse producten is onovertrefbaar. Maar een eigen moestuin vind ik nogal wat; je moet ernaar toe, ook als dat niet uitkomt. In mijn SF conviviumbestuur hebben een aantal ook een moestuin maar geven aan dat het vooral leuk is wanneer die zich in je achtertuin bevindt. En dat ben ik met hen eens.

Toe ik vorige week verzuchtte dat ik er spijt van had dat ik geen moestuin/volkstuin had gestart dit jaar en mij tegelijkertijd besefte dat dat ook eigenlijk niet precies was wat ik wilde, dacht ik aan mijn dochter en realiseerde ik me dat je ook op je balkon wat kunt telen. Mijn buurvrouw, een ervaren balkontuinierster, had nog twee beugels en een paar bakken waren snel aangeschaft. Met wat goede raad en met behulp van partners' gereedschap konden de bakken worden geïnstalleerd. Prima pootplantjes gekocht bij mijn oude leverancier van kippenvoer, annex dierenspeciaalzaak en tuincentrum in Bilthoven. En daar staan dan nu raapsteeltjes, sla, andijvie, peterselie, selderij. Ik ben zo trots als een aap met zeven staarten. Van een andere buurvrouw kreeg ik nog wat beugels en nog een bak. Het wordt nog een hele moestuin op die manier. En van de weeromstuit is mijn onderbuurman nu ook gestart met een kruidenbak in zijn keuken! Dit is toch ook Slow Food?

Guido Gezelle

Beeld van Guido Gezelle in Brugge (B)

Afgelopen donderdag en vrijdag heb ik, in het kader van mijn vrijwilligerswerk voor Staatbosbeheer groepen van kinderen uit de regio Eindhoven kennis doen maken met de natuur. Dat gebeurde in het schitterende gebied van de Strabrechtse heide in de buurt van Heeze. Het gaat daarbij om de beleving meer dan om de kinderen precies te laten weten om welke diersoorten of plantensoorten het gaat. De kinderen uit groep 5/6 van de basisschool zijn ontzettend enthousiast. En natuurlijk is dat erg individueel bepaald; het ene kind wil voortdurend aan de gang, druk lopend kijkend en alles laten zien aan de heidegids, zoals wij vrijwilligers genoemd worden. Andere kinderen zijn niet bij je weg te slaan omdat ze geen woord willen missen van wat je te vertellen hebt. Natuurlijk wordt er ook met dennenappels gegooid, maar algemeen is er sprake van groot plezier en aandacht. Het doel van het doen beleven van de natuur is met deze opzet volledig geslaagd. Een onderdeel van het traject dat met de kinderen wordt afgelopen is het vissen met een netje in de beek, de kleine Dommel. En het is verbazend wat je daar al voor visjes, kreeftjes, larven, dikkopjes en insecten uit te voorschijn kunt toveren. Natuurlijk moest ik het de groep eerst voordoen, maar eerlijk gezegd ben ik gewoon lekker mee gaan vissen net als vroeger als kleine jongen en later met m'n kinderen. In één van de vangsten zat een klein zwart/blauw insect. Ik peuterde het uit het netje en deed het in het water. Het zwom niet weg, maar kwam direct weer bovendrijven; ik realiseerde me dat het hier een "Schrijvertje" betrof en spontaan debiteerde ik de prachtige dichtregels van Guido Gezelle:

Schrijverke wat schrijvet ge toch?

Wij schrijven, herschrijven en schrijven nog,

de eeuwige name gods.

Het ontging de kinderen natuurlijk, maar twee toevallig aanwezige volwassenen zaten me wat verbaasd aan te kijken. Dat hele gedicht "Het schrijverke" van Gezelle is een ode aan de natuur. En die drie laatste regels vind ik zo mooi dat ik er tranen van in m'n ogen krijg. Als ik mij realiseer wat het geloof, en dus zijn schepper voor een katholiek geestelijke betekent dan weet ik gewoon dat ik als agnost dat gevoel deel maar dat het mij om de schoonheid van de natuur zelve gaat. Op zo'n moment voel ik mij heel verwant met deze eenvoudige dichter. Dat gevoel van schoonheid van de natuur en de vrijwel religieuze beleving daarvan ligt erg dicht bij wat ik mij voorstel van de daadwerkelijke religieuze beleving. 

Virtù 2

Dat idee van virtù is bij mij goed binnengekomen, hoewel? Van m'n (LAT)partner kreeg ik op niet mis te verstande wijze te horen dat het delen van virtù tot de gewoonte hoort. En inderdaad, ik heb de eerste poging geheel alleen geconsumeerd; vanavond de laatste portie en daarbij ontdekte ik dat het korstje onderin de pan een niet te versmaden onderdeel mijn eerste versie van dit gerecht is. Het zij mij vergeven want ik heb deze dagen geen tijd om te koken vanwege mijn activiteiten als vrijwilliger bij Staatsbosbeheer waarbij ik meehelp om kinderen kennis te laten maken met de natuur.

Het concept is leuk; ik had nog een paar wat verdrogende knoflook uien liggen en die heb ik nu verwerkt in de tweede versie. Van Antonio, onze vaste leverancier van Italiaanse lekkernijen en op de vrijdag aanwezig op de Biltse markt, heb ik bouillonblokjes van porcini. Een bodempje melk met twee porcini bouillon blokjes en daarin de geschilde knoflooktenen van twee uien (of meer als dat zo uitkomt) zacht koken tot deze zacht zijn (half uurtje). 

Ook had ik nog wat gedroogde cantharellen die Henk, mede-bestuurslid van convivium Utrecht mij vorig jaar had gegeven en nog wat gedroogde porcini. Die lekker laten weken in wat water gedurende een half uurtje en uitknijpen. Het vocht toevoegen aan het knoflookmengsel (niks weggooien is ons motto nietwaar). 

De paddenstoelen in kleine stukjes snijden. Een stevige handvol ingevroren gamba's ontdooien en in stukjes snijden. 

Met de keukenmachine homogeniseer je het melk/knoflook mengsel en je vult het met water aan tot 1 liter. 

In een bakpannetje een stevige kluit boter en daarin op stevig vuur de gamba's en paddenstoelen bakken tot gaar en dan uit de boter vissen. Op laag vuur aan de boter 30 gram bloem toevoegen en nog wat boter om een mooie blanke roux te bereiden. 

Dan volgens de kunst de liter knoflook/blouillon bij kleine beetjes onder roeren toevoegen en nog even door laten koken. 

Gisteren had ik van Lisa, ook lid van ons convivium uit haar moestuin een verse knoflook gekregen. Daarvan hele fijne plakjes gesneden en aan de soep toegevoegd. Bij virtù gaat het er tevens om dat de verbinding tussen de oude en de verse ingrediënten wordt gelegd. Dat vond ik hierbij zo leuk symbolisch; eerst die ingedroogde maar goed bruikbare uien en dan die verse sappige knoflook die gisteren nog in de grond stond. 

Ik ga virtù maken tot m'n voorraadkast leeg is. Wie weet er nog een recept met stokoude gort?

Virtù

Van de internationale nieuwsbrief van Slow Food lees ik altijd direct de editorial van de hand van voorzitter en inspirator, Carlo Petrini. Had hij het ooit over de rol van ons foodies als die van het desem in het deeg, als die van de eerste Christenen ten tijde van het Romeinse rijk met "behoud van het culinair erfgoed" als onze zendingsboodschap, daar had hij het later ook over het behoud van ander cultureel erfgoed als dat van verdwijnende talen. Het gaat in Slow Food primair om het behoud van wat er nog is; de strijd om de teloorgang, die helaas samenhangt met "vooruitgang" voor te zijn. Maar in het editorial van deze maand ging het over virtù, een woord waarvan het mij niet zou verbazen als het samenhangt met "virtus", in de Romeinse maatschappij een centraal element, namelijk "deugd" zoals moed. (Jarenlang had ik een knipseltje met de 7 deugden in mijn portemonnee, maar nu ik ze nodig heb blijkt het helaas verdwenen; ik kan de zeven deugden dus niet alle benoemen). Maar bij "virtù teramane", een traditioneel gerecht uit de regio Ambruzzo in centraal Italië, gaat het om restverwerking van wat er van de wintervoorraad is overgebleven. Vanouds werd dat binnen de gemeenschap door de vrouwen gemaakt. De virtù at je niet alleen zelf op, maar die deelde je met buren en vrienden; het misbruik van goed voedsel door het weg te gooien werd hiermee voorkomen, maar de virtù speelde tevens een essentiële sociale rol. Daar hamert Petrini steeds op: voedsel en voedselbereiding zijn cultureel en sociaal verankerd en dat moeten we niet verliezen.

Welnu, ik ben ook maar eens in koel- en andere kasten als vriezers gaan speuren naar "left-overs" en vond nog een restje gerookt spek, een kontje bloedworst, een klein restje gedroogde bruine bonen, wat verschrompelde aardappels en wat ingedroogde uien. De bonen in de week gezet gedurende de nacht en gekookt (eerst 30 minuten zonder zout en dan zout toevoegen en nog 20 minuten koken en dan afgieten. In een pan deed ik een flinke kluit verse boerenboter en daarin bakte ik, de in kleine stukken voorgekookte aardappelen samen met de gesnipperde uit, het in stukjes gesneden spek en bloedworst. Eerst even stevig aanbakken en daarna nog wat sudderen en na toevoegen van de bruine bonen was mijn virtù klaar. 

In convivium Utrecht kennen we het project "Slow Food Thuis": foodies koken voor foodies; het bereiden van virtù en die delen met gelijkgezinden lijkt me echt wat voor SFT, zoals we dat afkorten. Hebben meerderen een virtù recept in de aanbieding?

De wetenschapsbijlage van de krant

Vanmorgen vernam ik tot mijn schrik dat, aldus een deskundige, geen enkele krant in NL meer een wetenschapsredactie heeft. Nu was het mij al jaren opgevallen dat de inhoudelijke waarde van de wetenschapsbijlage nogal achteruit liep, maar dat het verdwijnen van een specifieke redactie daarvan de oorzaak zou zijn, had ik niet verwacht. Ik herinner nog mijn kennismaking en onderhoud met Gerbrand Feenstra, destijds hoofdredacteur van de wetenschapsredactie van de Volkskrant; een gedegen bijlage waar ik wekelijks naar uitkeek. De manier waarop hij destijds mijn project op het gebied van elektronische communicatie in de huisartsengeneeskunde had weergegeven was meer dan uitstekend. Maar ook de NRC beschikte over een uitstekende wetenschapsbijlage om over de Intermediair uit de jaren 70 en 80 maar te zwijgen. Ik herinner mij nog een artikel waaruit bleek dat veel wetenschappers hun wetenschappelijke kennis op andere vakgebied dan hun eigen vakgebied, via de wekelijkse wetenschapsbijlagen van de dagbladen, bijhielden. Sommigen deden dat zelfs op het eigen vakgebied. Kom daar tegenwoordig maar eens om. Oppervlakkigheid alom omdat inhoudelijke kennis ontbreekt op de redacties.

Nu is het erg gemakkelijk om de dagbladen daarvan zelf de schuld te geven. Natuurlijk vormt het teruglopend interesse niveau van de lezers, maar vooral ook het teruglopend aantal abonnees alsmede de daarmee verband houdende advertentie-inkomsten, de hoofdoorzaak van het verdwijnen van de wetenschapsredacties. Wat overblijft is de hit and run journalistiek van de huidige dag die je net zo goed zou kunnen bijhouden via de "Metro" of de "Spits", oppervlakkige berichtgeving ten top waar heel treinrijdend Nederland zich 'smorgens mee vermaakt.

The Superorganism

Bert Holldöbler en Edward Wilson hebben weer een schitterend boek doen verschijnen over sociale insecten, met name dus over mieren, hun ongeëvenaard kennisgebied. In het blad "Entomologische Berichten" van de Nederlandse Entomologische Vereniging staat een onderhoudende boekbespreking van de hand van Marten Zijlstra, één van Neerlands grootste mierendeskundigen. Mieren kennen erg veel verschillende soorten met allerlei verschillend gedrag; werkelijk "gefundenes Fressen" voor biologisch evolutionaire speculatie; iets waar ik mij al dagdromend graag mee bezig houd. Op de rol van de mannetjes bij de mieren gaat Marten wat nader in; zo is er een mierensoort waarbij het bevruchte wijfje al copulerend het mannetje opvreet terwijl deze rustig doorgaat met het overpompen van zijn genetisch materiaal om de toekomstige kolonie van nakomelingen te kunnen voorzien. Verder verbaast hij zich met de auteurs over de geringe rol van de mannetjes in de mierenwereld. Misschien wordt deze houding van verbazing gevoed door de toch wat macho-achtige masculiene wereld die wij als genus mens ons gebouwd hebben. Ik las in de Volkskrant dat het verdwenen mysterie van de zure regen en de stervende bossen ook was gevoed door een sociale ontwikkeling meer dan door wetenschappelijke bevindingen. Misschien geldt dat ook voor onze wat neerbuigende houding naar de rol van de mannetjes mieren. Wij mannen kunnen het niet uitstaan dat mannetjes niets te betekenen zouden hebben in de mierenmaatschappij!

Maar..... een mierenkolonie gedraagt zich als een superorganisme waarbij de koningin voor de initiatie van de nieuwvorming zorgt van het superorganisme en de werksters voor de voeding en verzorging van het nieuwe weefsel in dit multicorpusculaire organisme. Voor de mannetjes is geen andere taak weggelegd dan het bevruchten van soortgenoten c.q. koninginnen van andere kolonies; eigenlijk niet meer dan een verpakking en vervoermiddel van het sperma. Zo'n passieve rol past ons mannen mensen toch niet!

Ik ga dit boek aanschaffen en verheug me er nu al op om het te lezen.