31 december 2012

Een dag van reflectie

Hier ergens vond Hitler zijn "praalgraf". Een info-
bordje is alles dat hier aan herinnert.
Ik werd er naar van om hier te staan.
Deze oudejaarsdag heb ik vooral in reflectie doorgebracht. Onze reis naar Berlijn heeft bij mij emotionele sporen achtergelaten. De kantoren van Goering, Himmler, Heydrich en van die andere boeven van het derde rijk. De plek waar Hitler als een rat uit z'n hol was gerookt en waar zijn lichaam met een jerrican vol benzine werd aangestoken. Het profiel van de "Berlijnse muur", in de vorm van kinderhoofdjes aangegeven in het plaveisel. Ik kreeg weer de tranen in m'n ogen toen ik dacht aan "het vallen van de muur", destijds zittend voor de TV waarop deze historische gebeurtenis "live" was te zien. Allemaal herinneringen aan hoe vreselijk de mensheid met zichzelf is omgegaan. Dat lijkt gelukkig met de komst van "Europa" achter de rug te zijn ondanks alle problemen binnen de Europese gemeenschap die er momenteel zijn en vooral door de media worden aangedikt.
En dan heb ik vandaag ook weer uren gelezen in het boek "Het Spinoza probleem" waarin het fictieve verhaal over de levens van respectievelijk Baruch Spinoza en Alfred Rosenberg, die sterk anti-semitische Nazi, de jodenjager bij uitstek. Het stemt je allemaal niet erg vrolijk.
En dan nu op naar 2013, het jaar waar ik een belangrijk deel van mijn werkend leven naar heb uitgekeken; het ultieme jaar van mijn pensionering. Ik had niet kunnen voorzien dat het werkend bestaan zoveel jaren eerder zou eindigen, maar komend jaar wordt ik, deo volente 65 en dan is het allemaal officieel.
Vanavond eerst maar eens 2012 uitluiden; de oliebollen staan klaar.

30 december 2012

Yalom en Spinoza

Van diverse kanten kreeg ik het leesadvies aangaande "Het Spinoza probleem" van de hand van Irvin Yalom; een vanaf het eerste hoofdstuk intrigerend boek. Het is geschreven op de zelfde manier als "Anna Karenina" van Tolstoj; afwisselende hooofdstukken over twee figuren, in dit geval Baruch Spinoza, een Joodse emigrant uit Portugal, waar de joden gedwongen werden zich tot het christendom te "bekeren" of op de brandstapel gingen. Daarnaast Alfred Rosenberg, de bekende Nazi die in Nürenberg ter dood werd veroordeeld.
Yalom beschrijft op intrigerende wijze het denkproces van Spinoza. Natuurlijk is het vooral fictie, gebaseerd op de geschriften die Spinoza uiteindelijk heeft geproduceerd. Waarschijnlijk spreekt Yalom zelf zijn rationele mening over religie en levensaangelegenheden uit via de mond van de jonge Spinoza; daarin kan ik me overigens volledig vinden.
Vooral prijs ik me gelukkig te leven in deze tijd en dit land waarin je niet gedwongen wordt langs bepaalde lijnen te denken en het gevaar loopt om op de brandstapel te eindigen of door je sociale omgeving in de ban te worden gedaan op basis van wat ooit "geschreven werd" in die boeken uit de bronstijd. Nog steeds is ons land een vrijplaats voor "eigen gedachten". Ik hoop maar dat dit zo mag blijven.
Over Alfred Rosenberg heb ik eigenlijk niets op te merken; goed verhaal waarin de achtergrond van Yalom als psychiater manifest is. Hoe kom je ertoe om waanbeelden tot realisatie te brengen.
Ik ga nog even snel een wandeling maken nu het nog niet donker is en dan weer lekker verder lezen!

29 december 2012

Virchow en Bismarck

Monument voor Rudolph Virchow
Onder leiding van een gids maakten we een bijzonder informatieve tocht door Berlijn. Aangezien we niet overal konden stoppen, moest ik vaak foto's maken vanuit de bus, door het raam. Hier zag ik een monument voor Rudolph Virchow, mij bekend als microbioloog. Natuurlijk kan ik het dan niet laten om me direct te verdiepen in de achtergronden van deze Pruisische wetenschapper, tijdgenoot van Otto von Bismarck. En dat was een tijd van vooruitgang en sociale verandering. De Duitse eenwording speelde in die tijd; het revolutiejaar 1848
Een door mij niet te begrijpen monument van, zo te zien, twee worstelende naakte figuren; Virchov vocht toch vooral voor zijn patiënten tegen pathogene microörganismen en tegen maatschappelijk onrecht, hetgeen hem een confrontatie opleverde met de machtige Bismarck, de latere kanselier van een verenigd Duitsland. Het kostte hem (tijdelijk!) zijn baan aan de Charité, het meest prestieuze ziekenhuis van Berlijn in het revolutiejaar 1848; dit was geen toeval.
Het verhaal gaat dat Bismarck de wetenschapper uitdaagde voor een duel. Aangezien de uitgedaagde het "wapen" mag kiezen liep het anders af dan Bismarck had gedacht; het werd geen sabel of pistool maar de keuze tussen twee worstjes, waarvan er eentje was geïnfecteerd met de larven van Trichinella, een parasiet die je akelig ziek kan maken. Bismarck vond het te gevaarlijk en het duel ging niet door.
Maar die Bismarck was een ouwe ijzervreter! Als je zo na zit te genieten van een reisje naar Berlijn en je scharrelt wat rond op Wikipedia, dan krijgt de voorgeschiedenis van alles wat we de afgelopen dagen nog meer reliëf. Ik kom daar zeker nog op terug in de komende dagelijkse Weblog.

28 december 2012

30 keer kauwen

Gisteravond in de bus, op de terugweg van onze bridgereis naar Berlijn heb ik genoeglijk zitten kouten over van alles met Hans; zijn achternaam ken ik niet eens, maar we hebben afgesproken dat we nog eens samen gaan bridgen. In die reisuren spraken we over van alles en natuurlijk over mijn stokpaardje van gezond eten. Hans had op mijn visitekaartje gezien dat ik iets had met "Lifestyle" en zo kwamen we daar over te spreken. Hans merkte op dat hij had gelezen (hij noemde een zekere Dr Rau) over het grote belang van "goed kauwen" en had zelf de ervaring dat je met intensiever kauwen van je voedsel ook sneller verzadigd bent. Ik had aanvankelijk moeite om me voor te stellen dat kauwen van zo'n groot belang kon zijn; had me dat althans nooit gerealiseerd als mogelijkheid; vond het (karakterprobleem vrees ik) eigenlijk maar onzin. Maar toen Hans vertelde dat hij er werkelijk bij ondervinding iets van had gemerkt, met name die snellere verzadiging, ging mij toch wel een licht op. Want wat gebeurt er vooral in de mond? dat is de vermenging met speeksel; en in speeksel zitten wel degelijk verteringsenzymen, met name amylase, het enzym dat direct in de mond al begint met het zetmeel in het voedsel af te breken tot kleinere eenheden die snel opgenomen kunnen worden in maag en dunne darm; langzaam afbreekbare suikers zijn en dus rustig aan verder afgebroken worden; het proces dat tot verzadiging leidt.
Heel toevallig had ik de afgelopen week een persoonlijke ervaring gehad met kauwen. Sinds enkele weken bak ik mijn brood van puur volkorenmeel; maakte ik het voorheen steeds van een mengsel van volkorenmeel en bloem, daar liet ik (sinds ik het uitstekend volkorenmeel uit Kropswolde heb) de bloem nu weg. Het resultaat is een bijzonder zwaar brood en wat ik merkte is dat je dan per hap veel langer zit te kauwen. Voor velen is dat een reden om dit soort brood (ook verkrijgbaar in natuurwinkels) ter zijde te schuiven als "te zwaar"; ik vind het heerlijk en doe er vaak nog een snee roggebrood bovenop.
Kauwen is, net als ademhalen een proces dat je bewust kunt doen maar in het algemeen verricht zonder erbij na te denken. Op een bepaald moment laat je het gekauwde voedsel langzaam in je keelgat glijden en slik je het door. Hedenmorgen heb ik een "experiment" gedaan en daarbij geconstateerd dat je "als vanzelf" langer kauwt op iets dat meer vezels bevat. Daar waar ik een hap brood met notenpasta rond de dertig keer kauwde, daar deed ik over een zelfde hap brood, maar dan met kaas en roggebrood erop (zeer vezelrijk) wel vijftig keer. Die relatie lijkt me ook nogal logisch; maar ik had er nog nooit bij stilgestaan.
Maar dat het vezelrijker, beter gekauwde brood dan ook eerder tot verzadiging leidt is lastiger uit te leggen. Daar ga ik nog eens over nadenken. Gegeven is wel dat geheel vezelloze, suikerrijke spijzen (denk aan frisdrank en snoep) nooit tot verzadiging, maar juist tot verslaving leiden. Die halfafgebroken zetmeel componenten zullen vast de sleutel vormen tot de verklaring van het fenomeen.

27 december 2012

Met Dekker naar Berlijn

Afgelopen (kerst)dagen hebben we een Bridgereis gemaakt met Dekker Bridge naar Berlijn. De reis en alle entourage werd verzorgd door van der Valk tours; zo waren de verzamelplaatsen in de van der Valk hotels van de Bilt, onze eigen opstapplaats en verder in Apeldoorn en Hengelo. We verbleven in Hotel Brandenburg, een van der Valk hotel in de buurt van Berlijn.

We zijn zojuist om 20.00 uur geland in de Bilt en ik zit nog heerlijk na te genieten van het geheel. De heenreis vond ik overigens "helemaal niks". Van die vreselijke kerstliedjes en een busreis waar geen eind aan kwam voor m'n gevoel. Verder niets dan positiefs! We hebben heerlijk gebridged (werden zelfs eerste in het eindklassement) en ontzettend genoten van de verschillende excursies die binnen de reis waren besloten; daarover de komende tijd ongetwijfeld een aantal Weblogs.
Het gezelschap bestond niet alleen uit bridgers maar vooral ook uit mensen die lekker met de kerstdagen van Berlijn wilden genieten. In "no time" ontstond er cohesie binnen de groep en daar waar we op de heenweg een beetje om elkaar heen draaiden was de terugreis, waarvan het gezoem van de draaiende wielen nog een beetje door m'n hoofd gaat, geanimeerd en hebben we gezellig zitten kletsen terwijl op de achtergrond van die heerlijke jaren zestig muziek ten gehore werd gebracht.

De apotheose vond ik toch wel het diner dansant van gisteravond; we hebben heerlijk gegeten en vooral heel gezellig gedanst ook al kunnen we daar helemaal niks van. Misschien toch maar eens naar een cursus "stijldansen" (har har).

26 december 2012

Toch niet zo gek die computer games

Het is opvallend hoe ontzettend goed mijn twee zoons en de twee zoons van Roos het Engels beheersen. Dat is niet van de laatste tijd, maar dat is al zeker tien jaar het geval. Hun woordenschat is enorm. Nu sprak ik enige tijd geleden hierover met zoon Peter en een vriend van hem over dit fenomeen en ook over die grappige bevinding dat de mensen steeds slimmer worden (zie de Blog van gisteren). Overigens in dat artikel in de NYT verontschuldigde de auteur zich bijna dat hij moest toegeven dat die vermaledijde computer games bijdroegen tot die intelligentie ontwikkeling, maar dat terzijde. Maar in ons gesprek bleek dat het ook die computer games waren die het Engels van onze zonen zo heeft doen verbeteren.
Beide vrienden doen een leraren opleiding en hebben merkwaardigerwijs geconstateerd dat die Engelse taalbeheersing veel en veel minder manifest is bij de leerlingen die pakweg zo'n 10 jaar jonger zijn dan zij. En dat komt, ja ja, door het voeren van NLse tekst in die games. Er wordt heden NLs gesproken i.p.v. Engels.
Dit zelfde fenomeen zie je in Spanje waar op TV iedere scheet wordt nagesynchroniseerd in het Spaans; zelfs de Amerikaanse president spreekt daar steevast in het Spaans. En je komt daarom zelden iemand tegen die begrijpbaar Engels spreekt. In Aracena e.o. waar ik zo graag kom, ken ik helemaal niemand die ook maar een woord Engels spreekt. Jammer, maar helaas, zover zal het in NL niet komen, maar ik blijf dit jammer vinden. Frans en Duits zijn ook al aan het verdwijnen in het publiek domein; misschien komt het Chinees ervoor in de plaats.

25 december 2012

Steeds slimmer

Geplukt van Internet
Collectief worden we steeds intelligenter, aldus een artikel in de NYT. Dat is natuurlijk een wonderlijk fenomeen want fysiologisch zijn we ongetwijfeld vrijwel gelijk aan de mensen van pakweg duizend of zelfs tienduizend jaar geleden. Dat betekent dat er ook in die "oertijd" mensen rondliepen met de hersencapaciteit van bijvoorbeeld Albert Einstein. Maar die kon natuurlijk niet uit de verf komen; er was toen geen manier om informatie vast te leggen; alle informatie overdracht ging mondeling. In een "primitieve" samenleving werkt dat uitstekend.
Wij mensen zijn een soort, wellicht de enige soort, die als het ware "op de schouders" van alle vorige generaties staat qua kennis-ontwikkeling. En die ontwikkeling is waarschijnlijk al die eeuwen al exponentieel met als hoogtepunten de beheersing van het vuur, domesticatie van planten en dieren, uitvinding van het wiel, en vervolgens de industriële revolutie en de electronica revolutie waar we nu middenin zitten. Exponentieel, dat betekent dus steeds sneller en dat zie je tegenwoordig ook wel. Het is menselijkerwijs nauwelijks meer bij te houden.
En die steeds uitdagender, afwisselender, wereld waarin die zelfde mens leeft heeft tot een toenemende intelligentie geleid; niet nature, maar nurture, of misschien beter gezegd niet nature, maar culture. 3 IQ punten toename per 10 jaar; dat is niet niks. Een fascinerend proces waarvan ik toch wel verwacht dat het een keer af zal gaan vlakken. 

24 december 2012

Kerstspel in Epen

Twee als Romeinse soldaten
verklede Epenaren
Vorige week, toen we een weekendje Epen deden was het dorp volop in Kerststemming; voor het katholieke Zuiden betekent dat in ieder geval naast de voor-christelijke kerstboom, de kerststal, maar ook alle bijbelse versierselen die in de christelijke wereld aan de "terugkeer van het licht" worden verbonden. Terwijl we op de terugweg van onze wandeling door de modder zeulden hoorden we uit de richting van het dorp een voortdurende dreun op een grote trom. En eenmaal in de buitengebieden van de stad aangekomen zagen we een kerststal met een groep bezoekers onder leiding van een aantal als middeleeuwers verklede mensen naar de kerststal gaan. Aldaar werd het kerstverhaal gedebiteerd; ik hoorde althans het bekende verhaal van een maagd die in een stal van een kind was bevallen; dat verhaal kennen we ondertussen wel, dus snel doorgelopen, op naar een biertje. Roos vertelde mij dat het Griekse woord voor maagd ook "jonge vrouw" betekent waarmee een "mysterie" voor mij toch wel enigszins werd verklaard.
En verderop in het dorp konden we de herkomst van het tromgeroffel aanschouwen: een groep als Romeinse soldaten  verklede mannen, met een trommelaar voorop. Het begon op dat moment net een stuk harder te regenen, alle reden voor de Centurion om het café binnen te gaan voor een kop koffie zo verzekerde hij ons desgevraagd.
Maar leuk blijft het om het kerstverhaal zo beeldend op straat te kunnen aanschouwen.

23 december 2012

Jan Mensinga in Zutphen

Afgelopen week was ik eens op onderzoek gegaan in Zutphen, een plaats waar ik nooit eerder was. Een beetje op de bonnefooi liep ik door het centrum; allemaal leuke ambachtelijke winkels en een rustige voetgangerszone. Op de zaadmarkt vond ik het Henriëtte Polak museum. Er werd werk van Jan Mensinga, een graficus getoond. Eerlijk gezegd had ik nog nooit van hem gehoord. Eerst op de benedenverdieping gekeken; een aantal bronzen stond daar, waaronder een buste van Kees Boeke, de stichter van "de Werkplaats kindergemeenschap", de school waar mijn kinderen hun onderwijs hebben genoten.
Bij grote uitzondering mocht ik op mijn verzoek een foto van deze buste maken; het is de zelfde als die ook op de school zelf is opgesteld. Eén van de dames/vrijwilligers had zelf ook op de Werkplaats gezeten in de tijd dat Kees Boeke daar nog was. Hij had diepe indruk op haar gemaakt. Zij had er in de tijd van "de prinsesjes" op gezeten.
Er hing nog een aantal figuratieve schilderijen en wat modern non-figuratief werk. Op de bovenverdieping was het werk van Jan Mensinga tentoongesteld. Zijn genre is zeer uiteenlopend van spottend zoals de Belgische schilder met de Engelse naam, James Ensor en Jopie Huisman, maar ook heel treffend een aantal portretten van kroeglopers. Het fraaiste vond ik de illustraties die hij bij het boek Vogels van de hand van Schulz had gemaakt. Een imposante expositie die ik graag onder ieders aandacht wil brengen. Deze tentoonstelling is nog te bezoeken tot 3 februari 2013, dus haast u! Verder is het zeer de moeite waard om eens door Zutphen te lopen en vergeet dan ook het theewinkeltje "De Pelikaan" niet.

22 december 2012

Afsluiten van een periode

Verjaardagstaart, geplukt van Internet
Gisteravond om 24.00 uur werd mijn jongste kind, mijn zoon Peter 25 jaar. Destijds voor mij een magisch moment toen ik 25 werd, en nu opnieuw nu ik het gevoel heb dat mijn ouderschap een nieuwe fase ingaat. Is tegenwoordig 18 jaar de officiële grens van de volwassenheid daar was dat ooit 21 en zelfs 30 (wanneer je zonder toestemming van de ouders in het huwelijk wilde treden) daar is het voor mijn gevoel 25 jaar. De laatste trap van de raket is opgebrand en ze gaan nu definitief zelfstandig op weg naar de toekomst; als vader speel je geen rol meer. Vanaf dit moment mogen ze me ook bij m'n voornaam gaan noemen wat mij betreft.
Ik moest er, toen gisteravond onze kerkklok 12 keer luidde, sterk aan denken. Helaas had ik m'n GSM niet bij me en kon ik Peter op dat moment niet feliciteren. Dat ga ik nu maar eens goed maken.

21 december 2012

Primatencentrum Rijswijk

Foto van een chimpansee, geplukt van Internet
Destijds was ik zo jong afgestudeerd, dat ik niet direct in militaire dienst hoefde. Daarom kon ik van 1971 tot 1974 rustig in m'n eerste baan aan de Vrije Universiteit het vak leren; virologie, parasitologie, Electronen Microscopie en vele immunologische technieken.
Het was in die tijd dat vooruitgang werd geboekt op het gebied van de veiligheid van de bloedtransfusie. HIV en AIDS bestonden nog niet (althans waren nog niet duidelijk manifest in de Westerse wereld), de belangrijkste complicatie van de bloedtransfusie was de Post Transfusie Hepatitis (PTH).
Net in die tijd werd een bloedcomponent aangetoond in het serum van een Australische inboorling, het Australië-antigeen, afgekort au-antigeen. Al snel bleek dat dit een indicator was voor PTH, dat direct werd omgedoopt tot Hepatitis-B, u allen bekend.
Bij het Centraal Laboratorium van de Bloedtransfusiedienst (CLB, mijn latere werkgever) was uiteraard bekendheid met de serologie van Hepatitis-B en mijn collega Jan V. en ik gingen we naar het CLB om over preventiemaatregelen op het lab. te praten met de eerste verantwoordelijke aldaar. Alras bleek dat op het Hepatitis-B lab. een plek vacant was voor een gedétacheerd militair om hoofd van het lab. te worden. En zo ben ik het CLB binnen gerold. In die eerste maanden kreeg ik een spoedcursus van m'n voorganger Pim D. en van de hoofdanaliste. Leuke job in m'n militaire diensttijd; naast het leiden van een fors routine lab. kreeg ik ook een research en ontwikkelingstaak. Overmoedig liet ik weten dat ik in die anderhalf jaar dat mijn diensttijd duurde wel een vaccin zou ontwikkelen. En verdraaid, dat is nog gelukt ook. Onderdeel van het proces was het aantonen van zowel de non-infectieusiteit als de werkzaamheid. Er was eigenlijk geen bekend proefdiermodel om dit te bepalen, maar in onze wijsheid besloten we bij het primatencentrum in Rijswijk te rade te gaan. De chimp lijkt toch wel verrekte veel op de mens nietwaar.
Samen met Henk R. op naar Rijswijk. We kregen een rondleiding door het primatencentrum. Tot verbazing en hilariteit hadden de chimpanzees die daar in hokken opgesloten waren wel zo'n hekel aan mijn collega dat ze collectief naar hem spogen. En dat konden ze verdraaid precies; ze mikten op z'n kleren, z'n gezicht. Die rondleiding was dus van heel korte duur.
Maar we hebben het uiteindelijk vaccin getest op 1 chimp; ik was getuige van de uitvoering en dat vond ik toch wel een hele gebeurtenis. Zo'n enorm beest; ongelooflijk menselijk zoals het daar op de onderzoekstafel lag, uiteraard in een volledige narcose; ik had echt zo'n gevoel dat dit niet kon. Eerlijk gezegd vond ik het vanaf dat moment ongepast om mensapen als proefdieren te gebruiken voor medisch ingrijpende doeleinden. Begrijp me goed, de dierpsychologische experimenten als gedaan door van Hooff en de Waal sluit ik daarvan uit; daar ondervinden de apen geen negatieve effecten van, in tegendeel, ze vinden het waarschijnlijk heel leuk om deel te nemen nieuwsgierig als ze zijn.
Overigens was er zoveel vertrouwen in de veiligheid van het vaccin dat de directieleden van het CLB zich hebben laten vaccineren toen de proef met de chimp geen lever pathologie bleek te veroorzaken en wel de gewenste positieve serologische reactie ontwikkelde. Het vaccin was o.i. veilig en werkzaam, het bleek later zelfs bijzonder werkzaam te zijn bij oudere personen wat niet van veel andere vaccins gezegd kon worden.
Het vaccin is nooit volop in productie genomen door het CLB; de methode was erg omslachtig en voor vaccin productie heb je specifieke expertise nodig. De farmaceutische industrie is in het gat gesprongen en heeft prima inherent veilige vaccins gemaakt m.b.v. recombinant techniek: antigeen, geproduceerd door gemodificeerde bacteriën en weefselkweek. Maar ik blijf er toch trots op dat ik het eerste Hepatitis-B vaccin in NL heb doen produceren, met dank aan al degenen die daaraan hebben meegewerkt, waaronder het primatencentrum Rijswijk.

20 december 2012

De wereld die er nooit kwam

Prins Pjotr Kropotkin liep voorop
bij de aanloop tot de sociale
omwenteling in Rusland
Vaak sta ik verbaasd over het verschijnsel "geheugen". Iets dat ik gisteren heb afgesproken heb ik soms vandaag alweer vergeten omdat het middellange geheugen vaak maar matig functioneert. Deze eigenschap breekt mij helaas regelmatig op  met bridgen waarbij je veel onderlinge afspraken moet onthouden. Verder moet je tijdens het afspelen ook nog eens het korte geheugen intensief aanspreken. Daarentegen doet het langetermijn geheugen me vaak verbaasd staan. Zo weet ik nog, en daar slaat dit Blog op, dat mijn grootvader, zo'n pakweg 50 jaar geleden tegen mij zei dat anarchisten de gevaarlijkste lieden waren. Destijds zei mij dat niets; maar een gewaarschuwd mens telt voor twee! Naarmate je dan ouder wordt krijg je een zeker beeld van anarchisten: bommengooiers en oproerkraaiers. Maar enkele jaren geleden ontstond er enige nuance in dat beeld. In het boek "de graanrepubliek", van Frank Westerman stond juist een heel positieve opmerking aangaande anarchisme; een herenboer, die in een periode van smeulend verzet onder de arme landarbeiders tegen de rijke boeren, een anarchist wel aannam om bij hem te komen werken en juist de socialisten en communisten niet. Die opmerking deed mij besluiten om me eens wat te verdiepen in het anarchisme in het licht van die opmerking van zo lang geleden. En nu wilde het toeval dat juist een boekbespreking omtrent dit onderwerp mijn nieuwsgierig oog passeerde: "De wereld die er nooit kwam", een geschiedenis van het anarchisme, van de hand van Alex Butterworth. Inmiddels heb ik het geleend van de bieb en ben ik tot een derde van het boek gevorderd.
Het speelt allemaal zo'n beetje vanaf het midden van de 19e eeuw; het Russische volk in slavermij gehouden door haar eigen bezittende klasse; Frankrijk in de klem van de restauratie; het feodale Bismarck-Duitsland onder leiding van Pruisen als economisch en militair opkomende macht. Het idealisme onder juist de élite van het Russische volk neemt het voortouw tot een sociale omwenteling om het volk uit haar onderhorigheid te bevrijden; het volstrekt onontwikkelde volk moet er weinig van weten; het Tsaristisch regime kent slechts repressie als antwoord. Escalatie is het gevolg.
Louise Michel, dappere vrouw
in het verzet tegen de repressie
Frankrijk kent haar eigen dynamiek; verlies van de oorlog tegen Duitsland (1870-1871) die zij zelf begon; de communes in Parijs en Lyon met de bloedige repressie die daarop volgde; het nationaal trauma en de terugkerende communards.
Het bijzonder vlot geschreven boek leest als de Ilias, spannend, met wisselende kansen voor de partijen, met de veelheid aan nauwelijks te onderscheiden (Russische) namen van strijders, met de soms zeer bloedige beschrijvingen (de moordaanslag op Tsaar Alexander II). Weer zo'n boek waarin je nauwelijks kunt stoppen. Ik raad het zeker mijn vriend Peter C. aan om eens te gaan lezen!

PS En als ik dan zo heerlijk in de ochtendschemering in m'n bed lig te lezen met een kopje thee erbij, gekookt eitje, glaasje vers geperst sinaasappelsap en een zelf gebakken boterham met notenpasta ben ik zo innig tevreden; lezen van een goed boek is een aangename streling van de geest; ik kan er niet genoeg van krijgen. Diezelfde grootvader die mij aan het vooroordeel over anarchisme hielp, mijn naamgever, Evert van Elven, heeft zijn laatste levensjaren door omstandigheden (hij kon nauwelijks meer lopen) louter lezend doorgebracht. Misschien heb ik die voorkeur voor lezen wel van hem.

19 december 2012

Thee speciaalzaak "De Pelikaan"in Zutphen

Interieur van theespecialist "De Pelikaan".
Het stond al een tijd op m'n verlanglijst: een bezoek aan Zutphen. Bij voorkeur in combinatie met een museumbezoek. We hadden dinsdagavond gebridged; het kersttoernooi van onze Bridgeclub Groenekan werd gespeeld. Het was behoorlijk laat geworden met het gevolg dat ik vanmorgen pas om 12.00 op weg ging; via Amersfoort en Apeldoorn naar Zutphen. Naar ik al vermoedde kende ik deze stad helemaal niet, en dat is een gemis. Fijne stad met veel klassieke gebouwen; het straalt allemaal rust uit; leuke winkels, niet allemaal kledingzaken zoals bij ons in Bilthoven, maar vooral ook speciaalzaken zoals "de Pelikaan", een al meer dan honderd jaar bestaande winkel, gespecialiseerd in thee en koffie. Eerlijk gezegd was dat mijn primaire reden om naar Zutphen te gaan. Vorig jaar kreeg ik van mijn buurvrouw een forse hoeveelheid thee, waaronder een zak met thee van "de Pelikaan". Het was een speciale receptuur die deze speciaalzaak altijd voor haar moeder maakte. Nu was haar moeder al enkele jaren eerder overleden; eigenlijk was ik verbaasd dat zij na al die jaren nog thee van haar moeder had. En dat was niet zomaar thee, nee deze thee had een fantastische smaak. Maar na een paar maanden was hij helaas op. Buurvrouw vertelde mij toen dat het om een speciale mélange ging en dat het recept daar in Zutphen nog in de winkel voorhanden was.
Eerst naar museum Henriëtte Polak en vervolgens naar dit winkeltje. En inderdaad, men kon na enig zoeken het recept, keurig op kaart, vinden en de mélange werd gemaakt. 500 gram, dat leek mij behoorlijk wat eerlijk gezegd.
Ik vertelde degene die mij hielp dat ik de thee kende via de moeder van mijn buurvrouw. Hij wist mij te vertellen dat deze destijds in de provincie Utrecht woonde. Verder vertelde hij erbij dat zij de mélange met 8 kilogram tegelijk bestelde. Tja, nu begrijp ik beter waarom er jaren later nog thee van haar was. Ik verbruik nog geen kilo per jaar en ben een verwoed theedrinker!

18 december 2012

Een wolkenformatie

Prachtig natuurverschijnsel,
gefotografeerd vanuit m'n flatje
Zo'n lage winterzon die dwars door een gat in de wolken op een lager gelegen wolk schijnt. Het frappeerde me zo dat ik er een foto van heb gemaakt. Misschien niet echt spectaculair op de foto, maar in het "eggie" zag het er schitterend uit.
Het is weer eens wat anders dan het zware onweer van vorig jaar. Zo vanuit een flat maak je het weer wat intensiever mee dan dat ik mij van vroeger met een tuin herinner.

17 december 2012

Een bultrug mag ook al niet rustig sterven

De inmiddels overleden bultrug, aangespoeld op Texel
In de boeken van Frans de Waal over dierpsychologie heb ik op mogen maken dat naast mensapen ook de walvisachtigen en olifanten een zelfbewustzijn, c.q. sociale intelligentie bezitten. Van een orca-specialiste had ik opgepikt dat orca's geweldig kunnen treuren om het verlies van een kudde-genoot; deze dieren blijven hun leven lang in de kudde van hun moeder en kennen elkaar dus heel intensief.
Voor een bultrug ligt dat vast niet zo heel anders; zelfbewustzijn en ook bewustzijn van de eindigheid van het leven. Wanneer er een walvisachtige aanspoelt op het strand of vastloopt in de ondiepten dan wordt al snel gedacht dat dit buiten de wens van het dier is gebeurd.
Naar mijn idee is dat niet zo; als een walvis voelt dat zijn of haar einde is gekomen en hij/zij heeft niet het geluk van een plotseling levenseinde dan kan hij/zij kiezen voor een verdrinkingsdood of een rustige dood op het "droge". Althans, ik kan mij niets anders voorstellen bij de stranding van een walvis, een zeedier bij uitstek dat donders goed weet dat het onder normale omstandigheden weg moet blijven van ondiepe kusten.
En dan nu het gekrakeel rondom de bultrug van Texel, hij heeft zelfs een naam gekregen, Johannes, en uiteindelijk een ondoelmatig spuitje om het sterven te bespoedigen. De dierenpartij en het zeehondencentrum Pieterburen spreken er schande van. Ik denk er zo het mijne over zo moge duidelijk zijn. Dat het menselijk sterven zo langzamerhand een taboe is geworden mag nog niet betekenen dat we in gaan grijpen in de natuur!

PS Ik heb de vraag omtrent het gedrag van intelligente zoogdieren aangaande "waardig sterven" voorgelegd aan Frans de Waal zelf. Hij gaf tot mijn groot genoegen het volgende antwoord:

Doet denken aan Camus volgens wie de enige filosofisch vraag die telt "zelfmoord" is. Maar er is geen enkele aanwijzing dat dieren zelfmoord plegen. Ik neem aan dat je dat niet bedoelt, maar eeerder denkt aan het rustig afwachten van een komende dood in het geval van deze walvis, maar ook hier weten we niet of dit echt het geval was. Het alternatief is onvrijwillige stranding, bijvoorbeeld door verlies van orientatie. Het stranden van walvissen en dolfijnen blijft een ongelofelijke puzzel, en niemand heeft er een goed antwoord op.

16 december 2012

Niet te geloven?!

Afgelopen weekend waren Roos en ik lekker aan het wandelen in Zuid Limburg. En, zoals overal krijg ik gedachtenassociaties. Ook nu, terwijl we op weg waren naar Slenaken. Daar was ik voor het eerst op vakantie met kerst 1979, het jaar dat ik bij Anneke was ingetrokken. Ik had toen een chef waar ik voor het afwerken van mijn promotie erg afhankelijk was en dat liet hij merken ook. Daar waar hij in het begin altijd tegemoet komend en plezierig in de omgang was (althans voor mij, hij was toen als buitenlandse binnenkomer in het instituut  behoorlijk afhankelijk van mij), daar werd hij nu op z'n vriendelijkst gezegd bijzonder onaangenaam. Hij speelde althans woede omdat Anneke en ik er een (kerst/nieuwjaar)weekje tussenuit waren gegaan. Als "straf" publiceerde hij later ook een wetenschappelijke vondst van mij zonder zelfs maar mijn naam te noemen. Daar liep ik me behoorlijk over op te winden, 33 jaar later, daar hoog in de heuvelen van Slenaken.
En dan nu zit ik wat te googelen op Internet en zie ik tot mijn stomme verbazing dat hij dat later nog eens heeft gedaan zonder mij zelfs maar in te lichten; ik zie het artikel voor het eerst.
Ergens begin tachtiger jaren, ik werkte toen al enige jaren niet meer in de wetenschap, is er een voedselschandaal geweest in Spanje; er was chemisch behandelde olie in de handel gebracht als een goedkope olijfolie. De consumenten van die olie werden daar heel verschrikkelijk ziek van. Toen ik dat las en een TV documentaire zag "wist" ik gewoon dat die ziekte zich ontwikkelde volgens de lijnen van ons model. Ik ben daar vervolgens nog voor op TV geweest en heb er kond van gedaan. De directeur van het instituut had mij (zo hoorde ik via via) uitgemaakt voor wetenschappelijke charlatan. Onzin, want zo zit ik helemaal niet in elkaar. En laat nou die zelfde chef opnieuw een idee van mij hebben gegapt en er publicitair mee aan de haal zijn gegaan in plaats van er gezamenlijk over te publiceren althans te discussiëren; het was toch aanvankelijk mijn idee!
Maar gek genoeg kan ik me er niet eens echt over opwinden; ik kan me er niet eens toe brengen om het artikel te gaan lezen.

15 december 2012

Weer naar Limburg

Een boom vol maretakken.
Het was ons zo goed bevallen twee weken geleden, dat we besloten om nog een keer naar Limburg te gaan, nu van zaterdag t/m maandag. Het was grappig want we kwamen aan in Hotel Berg en Dal; de ons inmiddels bekende gerant riep ons toe: "pak de sleutel maar hoor". Waarop ik zei: "we zijn hier niet nog, we zijn hier weer!". De modder van de vorige keer zat nog op m'n wandelbroek en m'n wandelschoenen. We hadden een forse wandeling achter de rug van Margraten naar Epen via het dal van de Gulp. Het blijft toch een weergaloos mooi stuk Nederland dat zuidelijkste puntje. Ik heb geen idee aan welke veldheer uit het verleden of aan welke erfenis het te danken hebben, maar dit pareltje was het waard. Niet alleen het heuvelachtige is zo specifiek voor dit gebied, zelfs de flora onderscheidt zich van de rest van NL. De maretak komt slechts voor in het Zuidelijkste puntje. En nu in de herfst kun je deze eeuwig-groene boomparasiet, met zijn kleverige wit-doorzichtige bessen heel goed zien.

14 december 2012

Rondje Noorden

Eén van de fraaie Scandinavische werken op de
tentoonstelling "Nordic Art" in het Gronings Museum
Het volkorenmeel voor de broodbereiding was op en verder wilde ik roggebloem en Zeeuwse bloem insalaan voor het maken van taai-taai volgens het recept van Pellaprat. Dat alles kon ik gaan halen bij Mulder Pot, de molen in Kropswolde. Verder had ik zin om lekker te lezen en daar is zo'n lange treinreis uitermate geschikt voor. Dus met de vrijwel lege stoptrein van 6.30 naar Zwolle en overgestapt op de zeer rustige Intercity naar Groningen. Eerst geprobeerd om in het verhaal van "het schervengericht" van A.F.Th. (zo noemt Adri vd Heijden zich de laatste jaren) te komen. Maar dat lukte niet. Raar begin; misschien later nog eens; Roos is nogal van hem onder de indruk. En toen een boek van Adriaan van Dis over Afrika opgeslagen. Zo'n e-reader is toch wel verrekte handig; neemt nauwelijks ruimte in beslag en je kunt er een macht aan boeken op zetten; keuze genoeg.
Aangekomen in stad Groningen even naar de markt gelopen; ik kon pas na 9.00 uur inchecken bij Arriva voor het vervolg van de reis. In Kropswolde zag ik dat de openingstijden van de winkel vanaf 10.00 uur waren. Maar voor de deur stond een vrachtwagen en de molen stond open. De mulder zelf was daar aan het werk en ik maakte een praatje met hem. Zo wist hij mij te vertellen dat Zeeuwse bloem een hoog-kwaliteits product is, zgn. banketbakkerskwaliteit. Verder bleek dat het volkorenmeel afkomstig is van onvervalste Groningse tarwe en natuurlijk gemalen wordt op steen; de beste manier om tarwe te malen aldus Harold McGee. Mulder Pot maalt ook spelt, nu nog afkomstig van een Limburgs bedrijf maar in de toekomst wellicht ook uit Groningen. Leuke ontwikkeling. Ik deed vervolgens stevig inkopen en met een zware rugtas terug naar Groningen.
In het Gronings museum was een tentoonstelling "Nordic Art": schilderijen van kunstenaars uit Scandinavië. Zo uit de tijd rond het jaar 1900. Prachtig werk; een expositie die ik een ieder van harte moet aanbevelen.
En voor de zelfbakkers: maak dan meteen gebruik van de gelegenheid om op steen gemalen meel in te slaan. Op donderdag, vrijdag en zaterdag is het winkeltje vanaf 10.00 uur geopend. Voor het assortiment kun je de website consulteren.

13 december 2012

Gijs alweer twee jaar oud!

Samen met pappa Walter boekje lezen
Werd z'n achternichtje Lizzy gisteren 1 jaar oud daar werd Gijs vandaag alweer 2 jaar. Roos en ik hadden pech met de trein en we kwamen meer dan een half uur te laat op de verjaardag van onze Gijs. We werden desondanks door een vrolijke jarige ontvangen. Hoog zwangere dochter en schoonzoon Walter als trotse ouders van de alweer tweejarige; een leuk jong gezin.
Natuurlijk had ik een boek voor hem gekocht en dat wist hij al door de verpakking heen. Rustig pakte hij het uit en samen met pappa Walter ging hij het direct doorbladeren; hij is gek op boekjes. Roos had een naambordje met Gijs erop; Walter vond dat zo leuk dat hij het direct op de deur van z'n kamertje heeft geplakt. Ook had ze een zacht olifantje, een geschenk van haar hoog-bejaarde moeder voor de nieuwe baby die eind januari geboren wordt. Ook had ze een stel piepkleine sokjes voor het nieuwe babietje.
Arja vertelde dat Gijs gek was op het boekje over de paarden dat ik hem vorig jaar op z'n verjaardag had gegeven. Maar dan moest zij het wel voorlezen want ze haalde allerlei gekkigheid uit wat de pret natuurlijk vergroot. Als iemand anders het op een minder enthousiaste wijze voorleest, dan neemt hij het boekje terug en geeft het aan Arja. Die is het inmiddels een beetje zat en verstopt het boekje af en toe. Was dus een goede keuze destijds.
En toen kwamen de taartjes op tafel; Gijs lustte het best en at er met smaak van; desondanks at hij ook nog een boterham voordat hij z'n middagdutje ging doen. Die kleintjes kunnen eten als een wolf; maar ja, ze groeien dan ook flink op deze leeftijd.
Leeker smikkelen van een taartje
Hij begint nu te praten en kan al heel goed duidelijk maken wat hij bedoelt. Wat gaat die ontwikkeling van die jonge kinderen toch ongelooflijk snel. Maar bovenal is hij een lief, vrolijk kind. Ik deed nog damespaard/herenpaard/boerenpaard met hem. Dat vond ik als klein kind ook zo leuk weet ik zelfs nu nog. Ik vind het toch wel heel leuk om opa te zijn.
Na z'n boterhammetje vielen Gijs' ogen bijna dicht; hij was duidelijk toe aan zijn middagslaapje. Wij gingen er vandoor; Arja zou het nog druk genoeg krijgen.
In de binnenstad van den Haag vielen we met onze neus in de boter; een concert in de hal van het stadhuis van den Haag. En misschien niet geheel toevallig zat m'n vriend Huib daar ook te luisteren. Een kwartet van Corelli en een trio van J.S. Bach. Vervolgens een Indische rijsttafel gescoord bij restaurant Poendjak tegenover het Binnenhof. Op de terugweg in de trein zat ik vast te fantaseren dat ik over een poosje met Gijs naar Naturalis zal gaan om hem al die dieren daar te laten zien. Leuk kindermuseum net als het museum in den Haag zelf naast het Haags gemeente museum. Nou ja, we zien wel wat er van komt. In ieder geval kijk ik met veel genoegen terug op deze gezellige familiedag. 

12 december 2012

Rachel Carsons' boodschap is pregnanter dan 50 jaar geleden

Voorbeeld van een monocultuur die slechts
met pesticiden vrij van "plagen" kan worden
gehouden.
Van m'n vriend Dick kreeg ik vanmorgen een link naar een artikel in de NYT over de huidige gevaren die het (overmatig) gebruik van pesticiden met zich mee brengen. Net als de uitlaatgassen van auto's en allerlei toevoegingen aan ons voedsel gaan we aan de mogelijke negatieve effecten voorbij. "Ze" letten er wel op dat "het" wel goed gaat. Maar is dat wel het geval? Ik heb er zo mijn twijfels bij; het gaat bij pesticiden per definitie om bio-actieve stoffen die natuurlijk ook op de één of andere manier op het menselijk organisme inwerken. Zo groot is het verschil niet tussen organismen; de basis van alle leven is in beginsel de zelfde. En dat blijkt ook in de praktijk, aldus dit artikel in de NYT. Ik ben er niks gerust op allemaal.
Ik raad eenieder aan om dit artikel eens te lezen en misschien nog eens te overwegen om je voedsel zelf te verbouwen of bij een biologisch werkende moestuinier te kopen. Het is niet alleen maar iets voor "geitenwollensokkendragers"; ik ben ook van mening dat voedsel gewoon veilig moet zijn, maar met de grootschalige productie methoden is dat niet meer mogelijk; zonder pesticiden werkt het niet. En volgens Wageningen is kleinschalig ook niet mogelijk gezien de al maar toenemende wereld-behoefte aan voedsel. Hoe dan verder?

10 december 2012

Eerste étappe van het Pelgrimspad

Het lijkt wel een drijvende stad. Boten bij de
Nieuwe Meer 
Op Sinterklaasavond heb ik van Roos het boekje gekregen van het Pelgrimspad, lopend van Amsterdam naar 'sHertogenbosch. En vandaag heb ik daar de kop van af gelopen, zij het andersom. Kennelijk had ik m'n dag niet want halverwege de weg naar het station realiseerde ik me dat m'n rugzak nog in de hal van de flat stond; was me nog nooit gebeurd. En toen kwam ik Koos nog tegen, dus even een praatje en op het station reden beide treinen die ik had kunnen nemen voor m'n neus weg. Maar er komt altijd weer een volgende zou m'n vriend Dick zeggen. De aansluiting met de Intercity naar Amsterdam Centraal is met de nieuwe dienstregeling wel heel erg ruim geworden, oftewel je ziet hem net voor je neus weg rijden, maar de Intercity naar Amsterdam Zuid/Schiphol sluit prachtig aan. Daarom heb ik de eerste étappe andersom gelopen.
En zo stond ik om half elf op station Amsterdam Zuid. Dus eerst over het terrein van mijn alma mater, de Vrije Universiteit naar de bosbaan gelopen en daar op de route gestapt. Onder de snelweg door en over de sluizen van de nieuwe meer. Niets veranderd daar, alleen de woonboten zijn veel luxer geworden; het lijkt wel zo'n drijvende stad met drijvende straten en al.
Plateau om de eendjes te voeren in het Vondelpark
En dan langs de Schinkel door een stukje Amsterdam dat ik helemaal niet kende en uiteindelijk door het Vondelpark langs het eendevoerplateau waar ik nog als peutertje ben gefotografeerd door m'n vader. Overgestoken naar het Max Euwe plein waarbij ik erg moest denken aan Tonio, de zoon van schrijver vd Heijden die op deze plek werd aangereden met dodelijk gevolg. Over het Leidseplein, langs het Americain en via de Leidsegracht naar de binnenstad. De wit/rood markering ontbrak in de stad geheel, slechts in het Vondelpark waren nog wat markeringen, daarna hield het op. En in de binnenstad gaat het natuurlijk om het mirakel van Amsterdam, de zwevende hostie die niet wilde branden ergens in de 16e eeuw. Ik heb de steen gefotografeerd van de plek aan de Kalverstraat waar het mysterie heeft plaatsgevonden en waar een kapel heeft gestaan totdat de reformatie een einde maakte aan de katholieke gebruiken hieromtrent.
Op deze plek vond het mirakel van Amsterdam plaats.
Over het Begijnenhof, langs de Engelse Reet, het bruine café uit m'n studentenjaren en via het Red Light district naar  het station. Heerlijk zo'n daggie Amsterdam en wat een herinneringen liggen daar voor mij.

09 december 2012

De Hunnen en de Mongolen

Pigmentvlek, genaamd mongolenvlek,
naar de vermeende afkomst nog
uit de tijd van de Hunnen
invasie, 5e eeuw.
Van Ab heb ik een boek ter lezing aanbevolen gekregen; "Marco Polo, De reiziger", van de hand van Gary Jennings. Na verloop van enkele hoofdstukken heeft het boek me zo te pakken dat ik niet meer kan stoppen. De sfeertekening vind ik treffend en het onderwerp buitengewoon boeiend: de gang van zaken tijdens het Mongoolse rijk onder Koeblai Khan. Natuurlijk betreft het hier een roman dus niet alles zal waarheidsgetrouw zijn, maar de romanvorm leent zich uitstekend om een bepaald onderwerp toegankelijk te maken. En dat lukt Jennings heel goed.
Nu heb ik altijd gedacht dat "die horden uit het Oosten", kortom de Hunnen en de Mongolen één pot nat waren. Maar dat is helemaal niet waar. Atilla de Hun leefde een kleine 1000 jaar eerder dan Kublai Khan. Over de Hunnen las ik jaren geleden een boek waarin verhaald werd hoe Atilla uiteindelijk verslagen werd op de Catalaunische velden en dat daarbij de gewonde soldaten achter bleven en later op gingen in de Franse bevolking. Dat zou je zelfs nu nog kunnen merken aan een aantal kenmerken waaronder de zgn. Mongolenvlek, een donkere vlek onderaan de rug die soms voorkomt bij heel jonge mensen uit die streek in Noord Oost Frankrijk waar die slag plaats vond.
En nu noemt Jennings het bestaan van die vlek ook in zijn boek over Marco Polo. Op het onvolprezen Internet kun je daar ook informatie over vinden.
Nu las ik op Internet dat deze vlek veel voorkomt bij jonge Aziaten en later in het leven verdwijnt. Maar ook bij Europese kinderen komt deze vlek in zeldzame gevallen voor. Zou dat dan nog een overgewaaid stukje genetica zijn, achtergelaten door deze horden uit het Oosten van 1600 jaar geleden?

08 december 2012

Een schaatsende muis

Een waterspitsmuis,
verdwaald op het ijs
Foto Roos van der Burg
Vandaag was het weer werkdag voor de natuurwerkgroep Kwadijkse Vlot. Zag het er vrijdag nog naar uit dat het een akelige dag zou worden, daar bleek het uiteindelijk een schitterende werkdag te worden. Roos en ik konden met Adriaan meerijden vanaf station Amsterdam Amstel; we waren dan ook als één van de eersten op de werkplek: het plekje langs de Purmerringvaart, vlakbij het visplekje waar ik in de zeventiger jaren viste met m'n vader.
Bij het riet ruimen kon ik merken dat ik veel sterker was geworden dankzij de sportschool. Waar ik anders zeer regelmatig even moest stoppen en de rug moest strekken daar kon ik nu achter elkaar doorgaan. Het gevolg was wel dat ik zweette als een otter ondanks de koude.
De hilariteit betrof dit keer een muis op het ijs. Volgens kenners een waterspitsmuis, geen Noordse woelmuis dit keer. Het beestje rende heen en weer totdat het eindelijk in het riet verdween. Normaal springen ze direct te water, maar het water was nu bevroren dus moest het beestje wat anders bedenken.
Het is zo ontzettend leuk om dit werk met zo'n groep enthousiastelingen te doen; het heeft er veel van weg dat we het toch vooral vanwege de saamhorigheid, de gezelligheid doen, maar natuurlijk doen we het voor de natuur. Ab voorop, met de motormaaier en de rest ruimt het afgesneden riet op.
Ab stuurde ons onlangs een zeer uitgebreid document waarin staat wat de natuurwaarde is van deze natte gebieden, de (zeer zeldzame) veenmosrietlanden. Dat pdf document kunt u hier ophalen. En voor het in stand houden van deze gebieden doen we dit werk!

07 december 2012

Dungeons and dragons met magisch voedsel

Drie van de spelers versterken zich
met magisch voedsel
(Foto Peter van Elven)
Mijn zoon Peter is gek op spelletjes. Met verschillende vrienden-groepjes onderneemt hij activiteiten op spelgebied zoals LARP (Life Action Role Playing) en Dungeons and Dragons, afgekort als DenD. Inmiddels kent dat ook een werkwoordsvorm, DenD'en en heeft Peter zelfs een ruimte in zijn riant onderkomen ingericht, speciaal voor het spelen van DenD. LARP is een buitenspel.
Zoon Peter mag zich verheugen in een aantal bijzondere vriendschappen, die vanaf de lagere school tot op de dag van vandaag hecht zijn gebleven. En die gasten ken ik natuurlijk ook al heel lang hoewel ik ze de afgelopen tien jaar niet meer heb gezien. Met zijn twee klasgenoten Eric en Jim vormden ze de drie musketiers aldus de juffrouw van de klas; Tycho hoorde ook tot die vriendengroep maar zat twee klassen hoger. Vroeger al op de Hoflaan kwamen deze lagere school vrienden regelmatig bij ons over de vloer om DenD te spelen. An en ik vonden dat altijd gezellig zo'n stel van die jongens die druk bezig waren en helemaal verdiept waren in hun spel. Vaak maakte ik een grote pan rijstebrij voor die knapen; dat ging er wel in. En Jim, hier op de foto op de voorgrond verzon voor deze zoetigheid de benaming "magisch voedsel" dit natuurlijk in verband met DenD dat voor zover ik weet zich ook altijd afspeelt in magische sferen.
En zo hoorde ik dinsdag van Tycho dat de vriendenclub op donderdag weer bijeen zou komen en DenD zou gaan spelen en hij herinnerde mij eraan dat er dan vroeger magisch voedsel was. Dat was bij mij een beetje weggezakt, maar ik vond het zo'n leuke gedachte dat ik met Tycho afsprak dat ik twee liter magisch voedsel zou afleveren en bij Peter achter in de schuur zou zetten. Zo gezegd, zo gedaan. Het is kennelijk allemaal goed gekomen want op deze foto zie je Peters' goeie vrienden Tycho, Jim en Eric terwijl ze het magisch voedsel op ernstige wijze verorberen. Peter heeft natuurlijk de foto gemaakt.
Commentaar was: "Het was goed binnen te houden". Een groter compliment kun je niet krijgen, noch verwachten.

06 december 2012

Zelf taai-taai maken

Sinterklaasavond met zelf gemaakte
taai taai en chocolademelk
Roos had zich een wens laten ontvallen enkele weken geleden en oeps, daar wist ik iets om haar voor Sinterklaas te geven. We zouden sowieso op Sinterklaasavond chocolademelk met toebehoren gaan drinken, maar nu werd het echt met een zak van Sinterklaas erbij. Roos had ook een kleinigheidje voor mij. Heel kneuterig zo met z'n tweetjes.
Maar het pièce de résistance was (afgezien van het gedicht van Roos voor mij) toch wel de zelfgemaakte  taai-taai.
Al in de zeventiger jaren had ik de eerste poging gedaan om zelf dit lekkers te maken. Mijn Zaanse voorouders kenden de snijtaai als geen ander dus ik ben van jongsaf aan gek op deze lokale zoetigheid. Die eerste poging, nog in de Jan Hanzenstraat in de zeventiger jaren was op niets uitgelopen. Zo'n jaartje geleden heb ik een tweede poging gedaan met recepten van Internet; werd ook helemaal niks. De smaak was goed, (en dus het kruidenmengsel), maar het was hard en geen taai-taai zoals ik die kende. Maar afgelopen week heb ik het recept gevolgd van Pellaprat, het onvolprezen kookboek uit de Franse hoek, maar ook voorzien van NLse streekrecepten als oliebollen, borstplaat en als genoemd, taai-taai.
De ingrediënten Zeeuwse bloem en roggebloem kon ik nergens krijgen en daarom heb ik hiervoor in de plaats gewone bloem en roggemeel gebruikt. Het resultaat was prima.
200 gram honing opgekookt met 40 ml water en 200 gram druivesuiker (glucose). Daaraan toegevoegd 220 gram roggebloem en 200 gram bloem via de zeef! anders krijg je klontjes. Goed roeren, beetje af laten koelen (anders brand je je handen) en dan goed kneden en laten rusten. Enkele dagen later 2 koffielepels kaneel, 2 koffielepels anijspoeder, mespunt nootmuskaatpoeder, mespunt kruidnagelpoeder, theelepel kardamom met twee koffielepels bakpoeder gemengd en door het deeg gekneed. Dat was een vreselijk gedoe, maar het lukte. Het deeg is zo taai dat je het nauwelijks meer kunt hanteren. Een volgende keer doe ik alle ingrediënten tegelijk door het enigszins afgekoelde honing/glucose mengsel (ik ben bang dat anders het rijsmiddel al uit elkaar valt voordat het deeg in de oven is beland).
Daarna afgebakken bij 220 graden gedurende 25 minuten. Af laten koelen en enkele dagen laten staan. Dan is het op z'n lekkerst.
We hebben ervan genoten en ook toevallig langs gekomen bezoek en zoon Peter vonden het heerlijk! Ik heb nog een laatste stuk om volgende week mee te nemen voor m'n kleinzoon Gijs. De laatste keer dat ik hem zag had ik een stukje taai-taai uit Texel voor hem meegenomen en dat smikkelde hij met veel genoegen weg.

PS Later heb ik nog van een banketbakker begrepen dat je taai-taai moet afbekken bij afnemende temperatuur. Dus oven voorverwarmen tot 200 (220?) graden, deeg erin en oven op 160 graden zetten. Maar eens proberen.

05 december 2012

Stinkend frisse buitenlucht

Zichtbare luchtvervuiling. Komt bij ons nauwelijs
meer voor. Wel onzichtbare!
Een malle uitdrukking van m'n vriend Dick O. uit Vaals. Wanneer we onze gezamenlijke hobby, het wandelen beoefenen dan heeft hij het regelmatig over de "stinkend frisse buitenlucht". Slaat nergens op, tenzij ............
Wat mij vooral in deze droge, koude dagen opvalt is dat de lucht in bebouwd gebied (en ook op bruggen over autosnelwegen) zo stinkt. Als wandelaar in natuurlijke buitengebieden valt dat je natuurlijk extra op. Wanneer je een lekker fris, naar natuur ruikend gebied verlaat en bijvoorbeeld een weg moet oversteken of gewoon vanuit het Houdringebos (hier vlakbij mijn flat) de Soestdijkseweg/Groenekanseweg benadert: het stinkt gewoon. Maar ook wanneer je door het dorp rijdt en er passeert een auto, of veel erger nog, een scooter of bromfiets. En nou is dat stinken nog tot daar aan toe; we zijn eraan gewend geraakt; het is "normaal" geworden; het hoort erbij; het kan kennelijk geen kwaad. En dat is natuurlijk niet waar.
Daar waar ons lichaam direct te maken heeft met het "milieu externe", ik bedoel via de longblaasjes met de in te ademen lucht, daar is het gevoelig. Denk maar aan longkanker dat vooral voorkomt bij mensen die iets gevaarlijks hebben ingeademd: tabaksrook, asbest-stof. Maar tegenwoordig komt longkanker in toenemende mate voor bij mensen die nog nooit hebben gerookt. Ik wijt dat vooral aan de kwaliteit van de lucht. Wie het beter weet, laat hij zich horen!
In het dorp van mijn grootmoeder Sientje, Oostzaan, vormden slootjes en regentonnen de watervoorziening. Je had het pleetje boven een gat in de grond of boven de sloot; je deed de was met slootwater, zelfs de afwas werd met slootwater gedaan. De melkbussen werden met slootwater schoongemaakt. Had je "zuiver" water nodig dan werd de regenton aangesproken.
Zo was de toestand eigenlijk overal in het land, ook in de steden. Dat ging allemaal goed totdat het aantal mensen te groot werd en besmettelijke ziektes als cholera hun tol eisten. Vooral in Engeland is dat in de tijd van de industriële revolutie, met grote stadspopulaties helemaal uit de hand gelopen. Uit onderzoek bleek de noodzaak van een centrale watervoorziening en riolering, zaken die voor de gezondheidszorg aanzienlijk meer hebben betekend dan alle antibiotica en chemotherapie bij elkaar!
Maar nu ons iets vergelijkbaars overkomt met de kwaliteit van de lucht, houden we ons doof en kijken collectief opzij; Dick zou zeggen: het kankert maar door!

04 december 2012

Het EPD wil maar niet vlotten

Plaatje dat de ICT in de zorg moet
symboliseren. Geplukt van Internet
Allemachtig, dit had ik toch niet kunnen voorzien toen ik ergens rond 1983 aan de gang ging met de electronische communicatie tussen huisarts (HA) en laboratorium. In het blad "Zorgvisie" spreekt dhr Knieriem zijn verbazing erover uit dat het Landelijk Schakelpunt (LSP) nog niet is ingevoerd. Ik ook eerlijk gezegd want het werd met veel druktemakerij al zo'n 10-15 jaar geleden aangekondigd. Een krankzinnig concept vond ik toen al en niet realiseerbaar zoals nu ook duidelijk blijkt.
Eigenlijk hadden we de communicatie tussen HA en lab in onze regio Delft e.o. vrij snel technisch geregeld. Daarna kwam het erop aan dat er behalve lab. en HA ook anderen aan zouden sluiten. En daar kwam een imposant maar vooral ook impotent circuit op gang; het veld hoefde niet zo nodig; er speelden veel (financiële) belangen; of de patiënt er beter van zou worden was niet zo'n item eigenlijk. Had ik zelf al geconstateerd dat de HA de voordelen van de computer allereerst zocht in de financiële administratie (het uitprinten van de rekeningen met bijbehorende acceptgirokaarten in de tijd van particuliere patiënten destijds), daar zochten beleidsmakers (waaronder ook ik hoor) het in integratie van medische gegevens. Het credo: "Dat scheelt honderden levens per jaar", maakte opgang. Of dat waar is waag ik overigens sterk te betwijfelen. Een goede vriend van mij, huisarts en "automatiserings-freak", was fel gekant tegen het uitwisselen van medische informatie. En desgevraagd vertelde hij dat hij in zijn hele meer dan 25-jarige carriëre slechts 1 keer bij een spoedgeval behoefte had gehad aan informatie uit het dossier van de eigen huisarts van de patiënt. Zonder die info heeft hij de patiënt toch adequaat kunnen helpen zo vervolgde hij.
Maar inmiddels zijn er vele decennia verstreken en dan lees ik tot mijn (niet echte) verbazing dat de integratie nog steeds niet heeft plaats gevonden. Ik leefde overigens in de overtuiging dat het "EPD" door de politiek was afgeschoten en geen item meer was. Maar er is natuurlijk, vergelijkbaar met het circuit rond de ontwikkelingshulp een heel netwerk van lieden die hun brood verdienen met die integratie; er spelen heel veel belangen en dat geeft niemand graag op.
Kostelijk om dat van de zijlijn te bekijken. Af en toe krijg ik nog zo'n blad via de e-mail onder ogen zoals nu "Zorgvisie". Normaal klick ik dit soort bladen direct door naar de prullenbak of worden ze automatisch in die richting gebonjourd. Maar vandaag heb ik er eens eentje geopend. Ik heb er niks meer mee.

03 december 2012

Empathie en diergedrag

Twee chimps, de dieren waaraan
Frans de Waal veel onderzoek heeft gewijd
Een leesadvies van Renée J.: het boek "Empathie" van bioloog en gedragswetenschapper Frans de Waal. Roos heeft het van de bieb geleend en inmiddels uitgelezen. Ik ben er gisteravond in begonnen en ben nu al over de helft. Net als de boeken van Stephen Jay Gould, Richard Dawkins en Jan ten Hooff vind ik ook dit boek weer om te smullen. Als halve bioloog kan ik zo genieten van die natuurwetenschappelijke benadering die biologen van standing zo kenmerkt.
Menselijk gedrag, altijd beschouwd als uniek en puur bij onze soort behorend blijkt zo algemeen te zijn. Empathie, troost, altruïsme, het zijn eigenschappen die, als je maar goed observeert, bij sociale diersoorten voorkomen en derhalve goedgunstig zijn voor de soort en bij de soort horen.
In de natuur heb ik ook een aantal voorvallen meegemaakt die zo van empathie getuigen. In de tijd dat ik nog kippen had en een haan, maakte ik mee dat twee kippen elkaar te lijf gingen. Het (kriel)haantje, dat ondanks zijn geringe afmetingen duidelijk de baas was in het hok met de veel grotere legkippen, ging tussen de twee vechtende dames in en met zijn sporen gaf hij beide er heel kort van langs; niet veel meer dan een duidelijke waarschuwing. De ruzie was direct beslecht. Ook zag ik een keer een jonge kauw die leerde vliegen en daarbij in de richting van een rijdende auto vloog. Een grote kauw vloog bovenop hem en dwong hem tot landen zodat er geen ongeluk van kwam! Dat is toch empathie; je kunnen verplaatsen in een ander individu en daarnaar handelen. Vooral van dat handelen van die kauw was ik destijds behoorlijk onder de indruk.
En dan dat gekke hondje dat erin slaagde om ons duidelijk te maken dat het wat wilde eten toen in Spanje.
Ooit hoorde ik van een deskundige op het gebied van orca's dat deze kudde dieren ontzettend kunnen rouwen indien er een lid van de kudde is gestorven. Ook ondersteunen ze soms zeer lange tijd een lid van de kudde dat gewond is geraakt. Ze noemde een voorbeeld van een orca die door een scheepsschroef zodanig was gewond dat hij/zij voortdurend door twee soortgenoten ondersteund moest worden. En dat gebeurde dus ook; de overigen gingen op jacht en zorgden voor het benodigde voedsel. Dat is toch een opofferingsgezindheid waaraan zelfs niet iedere menselijke cultuur voldoet.
Ik kan haast niet wachten om verder te gaan met lezen!

PS Inmiddels heb ik het boek uit: binnen 24 uur heb ik het uitgelezen en voor biologisch en sociologisch geïnteresseerden geef ik graag een positief leesadvies. Maar vooral voor aanhangers van het neo-liberalisme natuurlijk, in de hoop dat ze tot inzicht komen v.w.b. deze economische aberatie.
Vooral een citaat uit één van de laatste paragrafen breng ik graag onder uw aandacht. Het betreft de optimale schaal van onze samenleving.

Citaat:
Empathie moet het hebben van nabijheid, gelijksoortigheid en vertrouwdheid en dat is volstrekt logisch omdat zij is geëvolueerd om samenwerking binnen groepen te stimuleren. In combinatie met ons belang bij sociale harmonie, waarvoor een eerlijke verdeling van hulpbronnen vereist is stuurde empathie de menselijke soort in de richting van kleinschalige samenlevingen waar de nadruk op gelijkheid en solidariteit lag.
Einde citaat

Opnieuw die kleinschaligheid waar ook Petrini telkens zo op aandringt waar het de voedselvoorziening betreft. Het is een veel overstijgend item waar onze maatschappij wel doof voor lijkt te zijn geworden.

02 december 2012

Le Barbeau in Sippenaeken

In de kantine van de camping wordt
Bingo gespeeld
Zaterdagmorgen werden we pas over achten wakker; bijna klokje rond geslapen dus. Na het ontbijt in hotel Berg en Dal vertrokken we naar het dal van de Geul om onze wandeling van de dag ervoor verder af te lopen. Prachtige omgeving; drekkige ondergrond. We kwamen uiteindelijk terecht bij een camping op de grens met België. Precies tijd voor een kopje koffie. We werden bij binnenkomst bij de camping cantine verrast door een behoorlijk grote groep camping gasten die bezig waren met een spel Bingo. We waren duidelijk de grens over want de cijfers werden luidruchtig genoemd in het Duits en vervolgens in het Frans. En inderdaad, Vlaams was er niet bij! Daarentegen werden wij te woord gestaan in ons eigen taaltje. Grappig. We besloten om naar het iets verderop gelegen plaatsje Sippenaeken te gaan en van daaruit verder hoog door het bos. En daar doemde een plek op die wel leek te zijn weggelopen uit één van de boeken van Hubert Lampo; Le Barbeau, zo'n oer-Vlaams plattelands kroegje, beetje vergelijkbaar met de herberg die Lampo beschrijft in "De madonna van Nedermünster". Gezien het francaphone karakter van de omgeving begroette ik bij binnenkomst met "Bonjour", hetgeen de eigenaar verrast deed opkijken; kennelijk zag hij onmiddellijk dat wij NL'ers waren. We hebben er een wat overbodige lunch genoten; een kopje soep en een broodje. Een antiek houtkacheltje hield het hele kroegje warm.
We gingen gezellig in het hoekje zitten onder de portretten van de toen nog jonge koning Boudewijn en koningin Fabiola en spraken wat over dit wat tragische koningspaar dat kinderloos bleef. Toen koning Boudewijn een wet moest ondertekenen op de abortus kon hij dat niet met zijn geweten overeen brengen. Ik had altijd gedacht dat dit voortkwam uit zijn diep katholieke geloofsovertuiging, maar volgens Roos hing dit direct samen met de ongewenste kinderloosheid van het koninklijk paar.
We kwamen aan de praat met de eigenaar Frank, een Nederlander. Nou wilde het merkwaardig toeval dat al heel snel bleek (en vraag me niet meer hoe) dat hij eveneens vrijwilliger was (geweest) bij Staatsbosbeheer op de Strabrechtse heide en dus Jap Smits kende. Hij had heide geplagd ten faveure van het Gentiaanblauwtje, het zeldzame vlindertje van vochtige heide.
We hebben nog wat na zitten knorren in de gezelligheid van het kroegje en toen verder gelopen via de fraaie bossen in die omgeving op de grens van NL en België. Nog even in ons hotel een biertje gedronken, verkleed en naar Slenaken waar we hebben gegeten in hotel restaurant Slenaker Vallei. Natuurlijk gingen we met bus 57 die van deur tot deur rijdt. We hebben er heerlijk en zeer uitgebreid gegeten, waaronder gebakken ganzelever, een topprestatie van de kok, want als je het niet goed doet houd je een pan vet over i.p.v. een paar plakjes lekkernij. Bij het verlaten van het restaurant, dat we in vele aspecten een beetje "te" vonden, zei de gerant nog dat we het de volgende keer "anders" moesten doen en niet met de bus weer weg moesten gaan. Dat zullen we inderdaad; de volgende keer blijven we lekker eten bij hotel Berg en Dal. Neemt niet weg dat we een heerlijke avond hebben gehad op deze fraaie lokatie. Vanaf de bushalte heb ik nog een nachtfoto gemaakt.
Slenaker Vallei bij nacht.

01 december 2012

Het onderste halen uit een dagkaartje

Hier de vergeten naam van Happart op de muur
van het kerkhof in Sint Martensvoeren
Dit weekend hebben we genoten van het Limburgse landschap. Vrijdagmorgen, het viel me niet mee want ik ging pas om half één slapen, om half zeven met de trein naar Maastricht. Ik moest natuurlijk vóór half zeven inchecken vanwege het DalVrij abonnement; Roos kwam om kwart voor zeven en zo arriveerden we al om 9.00 uur in Maastricht. Eerst maar even ergens koffie scoren, vervolgens bus 57 genomen met twee dagkaartjes en door naar Sint Geertruid, waar ik Roos liet genieten van de fraaie wandeling door de Grubbe. Weer verder met bus 57 naar Noorbeek en via Sint Martensvoeren in de Voerstreek en het grensplaatsje De Planck, naar Slenaken. In Sint Martensvoeren zag ik tot m'n verbazing nog de naam van Happart op een vervallen muur van het kerkhof staan. Happart, de volksmenner die jaren geleden de Belgen in de Voerstreek het hoofd op hol bracht door de taalstrijd nog eens lekker aan te wakkeren. Nu ligt de Voerstreek ook wel een beetje merkwaardig als een enclave in de provincie Limburg. En, aldus Belgen die we even later ontmoetten wilden de mensen aldaar aansluiting met de Provincie Luik, een Waalse provincie. Er is destijds stevig gevochten aldaar.
Roos in de Heimansgroeve. Het oudste gesteente
van Nederland; 400 miljoen jaar oud Carboon.
In Slenaken hebben we weer bus 57 genomen naar halte Hurpesch en van daaruit nog een laatste stuk gelopen langs de Geul tot Epen. Het was ontzettend modderig, maar je moet de Geul gezien hebben anders ben je niet echt in Zuid Limburg geweest vind ik. We kwamen daarbij ook weer langs de Heimansgroeve.
Moe, maar voldaan kwamen we aan in Hotel "Berg en Dal"; het begon op het laatst al een beetje te schemeren. Onze schoenen zagen er vreselijk uit; vol modder van het lopen door de natte drek langs de Geul. Leuk hotel, met een open (gas)haard; lekker een biertje gedronken bij de haard en vervolgens lekker gegeten. Het hotel heeft een goede keuken! Het tekort aan nachtrust hebben we vervolgens helemaal goed gemaakt; klokje rond geslapen.