Huizen bouwen voor de werknemers

Het echtpaar van Marken te Delft Agnetavillapark

Vandaag de tweede cursus in het kader van de HoVo cursus moderne stedenbouw in NL. De docent heeft gekozen voor een thematische aanpak met de geschiedenis als leidraad. Na een algemene inleiding, vorige week kwamen we nu aan de fabrieksstad. De fabriek, grootschalige industriële produktie in grote gebouwen waar veel mensen aan het werk moeten; zo was de situatie en daar hebben industriëlen op ingespeeld en daarvan deed onze voortreffelijke docent, Paul Kurstjens verslag van.
Met verbazing en bewondering heb ik van de activiteiten van verschillende van deze mannetjesputters mogen horen. Godin, een fabrikant van bijzondere kachels heeft in Guise in een soort integrale aanpak van wonen, werken, recreëren, onderwijs een hele aparte wereld geschapen voor zijn werkers. Het geheel dat waar het het wonen betreft aandoet als een groot museaal bouwwerk, verwarmd met restwarmte van een zwembad en voorzienend in relatief luxueuze woningen; kindercreche, school voor de kinderen, theater (geen kerk!), studiebeurzen voor de bollebozen; een "vader" voor zijn mensen. Misschien wat benauwend, maar vergeleken met wat je toch verder eind 19e, begin 20e eeuw aantrof een arbeidersparadijsje.
In NL ook een bewonderenswaardige aanpak in Delft rond de gist en spiritusfabriek van de heer en mevrouw van Marken. Een mooi villapark voor de arbeiders, nog steeds bewoond: het Agnetapark; zal ik eens gaan bekijken bij gelegenheid; heb ik jaren gewerkt en heb geen idee hoe het eruit ziet laat staan hoe het tot stand is gekomen. De docent noemde ook het Snoeck van Loosenpark in Enkhuizen, mij bekend omdat broer Jan mij erop heeft gewezen. Ik mag daar zo af en toe graag een gerookt palinkje of twee verschalken op een bankje tussen het lover; zeer fraai plekje!
Verder werd het tuinstadmodel behandeld. Voorbeeld in NL Heyplaat in Rotterdam, tot stand gekomen rond de RDM op grond van Pernis, heden R'dam. Maar toch echt als klapstuk Eindhoven dat met meer recht Philipshoven had mogen heten. Ongelooflijk wat die industrie tot stand heeft kunnen brengen. Neem ik mijn petje voor af. En dat begon ook maar met broer Gerard die graag met techniek zat te klooien. Dankzij de commerciële aanpak van broer Anton is het bedrijf uitgegroeid tot wat het ooit was.