Empathie en diergedrag

Twee chimps, de dieren waaraan
Frans de Waal veel onderzoek heeft gewijd

Een leesadvies van Renée J.: het boek "Empathie" van bioloog en gedragswetenschapper Frans de Waal. Roos heeft het van de bieb geleend en inmiddels uitgelezen. Ik ben er gisteravond in begonnen en ben nu al over de helft. Net als de boeken van Stephen Jay Gould, Richard Dawkins en Jan ten Hooff vind ik ook dit boek weer om te smullen. Als halve bioloog kan ik zo genieten van die natuurwetenschappelijke benadering die biologen van standing zo kenmerkt.
Menselijk gedrag, altijd beschouwd als uniek en puur bij onze soort behorend blijkt zo algemeen te zijn. Empathie, troost, altruïsme, het zijn eigenschappen die, als je maar goed observeert, bij sociale diersoorten voorkomen en derhalve goedgunstig zijn voor de soort en bij de soort horen.
In de natuur heb ik ook een aantal voorvallen meegemaakt die zo van empathie getuigen. In de tijd dat ik nog kippen had en een haan, maakte ik mee dat twee kippen elkaar te lijf gingen. Het (kriel)haantje, dat ondanks zijn geringe afmetingen duidelijk de baas was in het hok met de veel grotere legkippen, ging tussen de twee vechtende dames in en met zijn sporen gaf hij beide er heel kort van langs; niet veel meer dan een duidelijke waarschuwing. De ruzie was direct beslecht. Ook zag ik een keer een jonge kauw die leerde vliegen en daarbij in de richting van een rijdende auto vloog. Een grote kauw vloog bovenop hem en dwong hem tot landen zodat er geen ongeluk van kwam! Dat is toch empathie; je kunnen verplaatsen in een ander individu en daarnaar handelen. Vooral van dat handelen van die kauw was ik destijds behoorlijk onder de indruk.
En dan dat gekke hondje dat erin slaagde om ons duidelijk te maken dat het wat wilde eten toen in Spanje.
Ooit hoorde ik van een deskundige op het gebied van orca's dat deze kudde dieren ontzettend kunnen rouwen indien er een lid van de kudde is gestorven. Ook ondersteunen ze soms zeer lange tijd een lid van de kudde dat gewond is geraakt. Ze noemde een voorbeeld van een orca die door een scheepsschroef zodanig was gewond dat hij/zij voortdurend door twee soortgenoten ondersteund moest worden. En dat gebeurde dus ook; de overigen gingen op jacht en zorgden voor het benodigde voedsel. Dat is toch een opofferingsgezindheid waaraan zelfs niet iedere menselijke cultuur voldoet.
Ik kan haast niet wachten om verder te gaan met lezen!

PS Inmiddels heb ik het boek uit: binnen 24 uur heb ik het uitgelezen en voor biologisch en sociologisch geïnteresseerden geef ik graag een positief leesadvies. Maar vooral voor aanhangers van het neo-liberalisme natuurlijk, in de hoop dat ze tot inzicht komen v.w.b. deze economische aberatie.
Vooral een citaat uit één van de laatste paragrafen breng ik graag onder uw aandacht. Het betreft de optimale schaal van onze samenleving.

Citaat:
Empathie moet het hebben van nabijheid, gelijksoortigheid en vertrouwdheid en dat is volstrekt logisch omdat zij is geëvolueerd om samenwerking binnen groepen te stimuleren. In combinatie met ons belang bij sociale harmonie, waarvoor een eerlijke verdeling van hulpbronnen vereist is stuurde empathie de menselijke soort in de richting van kleinschalige samenlevingen waar de nadruk op gelijkheid en solidariteit lag.
Einde citaat

Opnieuw die kleinschaligheid waar ook Petrini telkens zo op aandringt waar het de voedselvoorziening betreft. Het is een veel overstijgend item waar onze maatschappij wel doof voor lijkt te zijn geworden.